UGONJWA WA SONONA (DEPRESSION) UPO NA UNAUA ZIJUE SABABU ZINAZOCHANGIA KUTOKEA KWA UGONJWA HUU.

 Sonona ni ugonjwa wa akili ambao hujidhihirisha kwa dalili mbalimbali hasa ikiwemo ya kupatwa na hali ya huzuni iliyopitiliza au kukosa hamu/shauku kwenye vitu au mambo ambayo ulikuwa unayafurahia au kupenda kuyafanya kipindi cha nyuma. Dalili hizi huwepo muda mwingi katika siku kwa angalau wiki mbili huku zikiambatana na dalili zingine pamoja na kuathiri shughuli za kila siku za mtu kijamii na kiuchumi. Zaidi ya watu milioni 264 kwa rika zote duniani huathirika na ugonjwa huu huku wanawake wakiwa mara mbili zaidi ya wanaume. Sonona imepelekea madhara makubwa kwa watu wengi ikiwemo kujiua.

Ugonjwa huu hautokei kwa kila mtu bali unaweza kumtokea endapo ana vihatarishi vya kibaiolojia, kisaikolojia na kijamii vya ugonjwa huu ambavyo ni kama vifuatavyo;

1. Historia binafsi au ya familia ya ugonjwa huu.

-Nafasi ya mtu kupata tatizo hili huongezeka endapo katika familia kuna ndugu (wazazi, kaka au dada) walishawahi kupata tatizo hili

-Pia nafasi ya tatizo kujirudia tena ni kubwa kwa mtu ambaye ana historia ya kupata tatizo hili wakati wa nyuma.

-Jambo hili limehusishwa kwa ukaribu sana na vinasaba kutoka katika tafiti mbalimbali.

2. Kushindwa kukabiliana na changamoto za kila siku

-Watu katika jamii hutofautiana namna wanavyopokea na kutatua matatizo wanayokutana nayo.

-Wengi hujikuta wanashindwa kutatua matatizo au changamoto ya kimaisha wenyewe bila ya kumshirikisha mtu mwingine na hivyo huishia kupata ugonjwa wa sonona.

3. Mtazamo hasi wa mambo yanayotokea katika maisha

-Katika maisha watu wawili wanaweza kulitazama au kulichukulia jambo fulani tofauti yani mmoja katika fikra hasi na mwingine fikra chanya.

-Mfano; kufeli masomo, mtu mwingine ataona kama ndio njia ya kwenye mpango wa pili au ni nafasi nyingine ya kuongeza jitihada alipokosea mwanzo (mtazamo chanya)LAKINI mtu mwingine ataona kama ndio mwanzo wa maisha kuharibika au ndio mwisho wa maisha kabisa (mtazamo hasi). 

-Mtazamo hasa hupelekea huzuni, kukata tamaa n,k na kuzaa ugonjwa huu.

4. Wasiwasi uliopitiliza.

-Hali ya kuwa mwenye wasiwasi wa kupitiliza juu ya kitu au jambo fulani hasa katika kipindi cha ukuaji ni kidokezo ambacho kinatoa picha ya uwezekano wa tatizo la sonona kwa baadae.

5. Utu wa kikaidi.

-Kuna watu ambayo kwa ujumla utu wao unakuwa na sifa ya fujo fujo za mara kwa mara, ugomvi, udanganyifu na uvunjaji taratibu katika jamii. 

-Watu wa namna hii wameonekana kuwa na uwezekano mkubwa wa kupatwa na sonona kwa baadae.

6. Kunyanyashwa kihisia au kijinsi.

-Hali hii huweza kutokea enzi za ukuaji wa mtu au katika maisha ya utu uzima, na hii imekuwa moja ya sababu ya watu wengi siku hizi kupatwa na sonona.

-Kumekuwa na uhusiano wa mtoto kupigwa au kutengwa kipindi cha malezi ya wazazi na kutokea kwa sonona mbeleni na hali hii inaweza kuongezeka zaidi endapo mtoto atapata malezi kutoka kwa wazazi wenye tatizo la sonona. 

-Pia kumekuwa na matukio ya unyanyasaji wa kijinsi katika familia na jamii kwa ujumla kama vile kipigo cha mara kwa mara kwa mke au mme, hii imepelekea kwa sonona wana ndoa.

7. Matumizi ya dawa haramu na pombe. 

-Matumizi ya vitu vyote hivi vinakata pande zote mbili kwa maana utumiaji wa madawa haramu na pombe kupitiliza huweza kupelekea kwa sonona lakini pia sonona inaweza kupelekea utumiaji wa vitu hivi.

-Sababu hii imepelekea sana kwa ongezeko la vijana wengi kupatwa na sonona tofauti na awali kwa vijana wengi wanajihusisha na matumizi ya madawa haya.

-Madawa haramu ni pamoja na; Kokeini, Heroini, bangi, mirungi n.k

8. Kupata matarajio mabaya tofauti na yalivyotarajiwa.

-Ni kweli kabisa kila mtu ana malengo katika maisha na malengo yanayotegemewa ni yale mazuri au chanya. 

-Inapotokea mtu amepata matarajio hasi au ambayo hakuyategemea, hali hii inaweza kuchochea kwa wengi kupata sonona. Hii ni sambamba na watu kushindwa kustahimili changamoto zinapotokea

9. Migogoro katika familia au mahusiano

-Kukosekana kwa maelewano mazuri baina ya mtu na wanafamilia au mpendwa wake ni hatari kwa watu wengi kuzama katika huzuni iliyopitiliza na hata kudhoofika kimwili. 

-Mahusiano ya wapenzi kuvunjika ni chanzo kikubwa kwa vijana wengi siku hizi kuwa na sonona.

10. Kupoteza wapendwa au mali za dhamani.

-Kuondokewa (kufiwa) na mtu uliyemzoea au kumpenda si jambo rahisi kulipokea au kulikubali  hivyo mtu hujikuta akibaki katika huzuni au majonzi makubwa na ya muda mrefu na kupelekea sonona.

-Hii ni sambamba na kupoteza vitu vya dhamani kubwa katika maisha kama nyumba, pesa nyingi, viwanja, biashara n.k

11. Umasiki uliopitiliza.

-Jambo hili hupelekea watu wengi wakose huduma za msingi katika jamii na kujikuta tegemezi muda mwingi.

-Hali hii humfanya mtu akose raha kabisa na kusababisha akumbwe na janga la sonona.

12. Ukosefu wa ajira. 

-Bila ajira karne hii maisha yanakuwa magumu sana hasa kiuchumi kiasi cha kupelekea vijana wengi kuwa na huzuni ya kupitiliza kwani wengi ndio tegemezi katika familia nyingi. 

Zaidi ukosefu huu wa ajira hupelekea vijana kuingia katika tabia hatarishi kama ulevi na madawa ya kulevya ambavyo mwisho wa siku husababisha sonona.

13. Kuugua kwa kipindi kirefu.

-Maradhi sugu nayo huchangia kwa watu kupata sonona kutoka na muda mrefu mgonjwa kuwa katika misukosuko ya ugonjwa kiasi hata cha kukata tamaa ya maisha. Maradhi kama Kisukari, Selimundu, Saratani n.k yamekuwa yakichangia tatizo hili la sonona miongoni mwa wagonjwa.

Ugonjwa wa sonona upo na unazidi kuongezeka katika jamii huku ukiwa unapewa mtazamo mdogo katika jamii kuliko uhalissia wake hasa ukizingania madhara makubwa ya ugonjwa huu. Ni muhimu sana kuchukua hatua zile zinazoweza kuepukika ili kuweza kujiepusha na ugonjwa huu na habari nzuri ni kuwa sonona inatibiwa vizuri na madaktari bingwa wa magonjwa ya akili wakisaidia na wanasaikolojia. Usisite kuonana na wataalamu unapopatwa na changamoto hii