HATUA TANO (5) MUHIMU ZA KUZINGATIA ILI KUPIMA KWA USAHIHI SHINIKIZO LA DAMU (PRESHA) UKIWA NYUMBANI

 -Shinikizo la damu ni mgandamizo wa damu katika kuta za mishipa ya damu iitwayo arteri ambayo safirisha damu  kutoka katika moyo na kupelekea sehemu zingine za mwili.  Mgandamizo huu katika kuta za mishipa ya damu hupimwa kwa kifaa maalumu kiitwa sphygmomanomita AU mashine ya kidijitali (BP mchine) huku kwa wastani shinikizo la damu la kawaida likiwa ni milimita za Mekyuri 120/80. 

-Namba ya juu (120) ni presha katika mishipa ya damu wakati chemba za moyo zinasukuma damu (Kusinyaa) huku 80 ni presha wakati chemba za moyo zinapokea damu (Kutanuka).

-Kwa matumizi ya nyumba ni vyema kutumia mashine ya kidijitali katika kujipima kuliko kutumia sphygmomanomita kutoka na ukweli kuwa sphygmomanomita huhitaji utaalamu zaidi wa mtu ili kupima kwa usahihi ukilinganisha na mashine ya kidijitali.

-Mashine za kidijitali ni nyingi sana siku hizi kutoka katika kampuni tofauti tofauti huku zikija na maelekezo ya namna ya kutumia  katika maboxi yake. Mashine hizi huwa na "cuff" (sehemu katika mashine ambayo huzungushwa katika mkono wako wa juu, cuff za mashine zingine huja kwa ajili ya kuzungushwa kwenye viwiko au miguu) na pia huwa na sehemu ya kusomea majibu.

-Ni muhimu kujipima shinikizo la damu nyumbani kwasababu zifuatazo kuu;

• Kujua ni kwa kiasi gani shinikizo la damu linakuwa kwa kupima nyumba ukilinganisha na hospitali. Na hii hutokana na ukweli kuwa kuna watu wengi presha huwa juu wakiwa hospitali na huwa kawaida wakiwa nyumbani
• Kujua kwa kiasi gani dawa za presha zinafanya kazi
• Kujua mabadiliko yoyote ya presha yanapotokea muda wowote

Zifuatazo ni hatua za kuzingatia wakati wa kupima kwa usahihi shinikizo la damu kwa kutumia mashine ya kidijitali

1. Fanya maandalizi sahihi

-Kabla kabisa ya kuanza upimaji ni muhimu kukumbuka kuwa unatakiwa kuepuka kutumia kinywaji chenye kafeini kama kahawa, mazoezi na uvutaji wa sigara nusu saa kabla ya kuanza upimaji

-Pia unataki uwe umeshakojoa na kuondoka nguo zote zinazoziba eneo la mkono ambalo utapima presha yako

-Vyote hivi huwa ni muhimu kuvitekeleza kwani huathiri usahihi wa matokeo ya presha yako baada ya kupima

2. Kaa kwa usahihi

-Ni muhimu sana kuzingatia suala la ukaaji, na hapa ukaaji unaotakiwa ni;

•  kuhakikisha miguu yote imekanyaga chini na haijapishana, 
• mgongo unapata sapoti kwa nyumba na 
• mkono ambao utatumika kupima presha uko katika usawa wa moyo.

-Kukaa kwa usahihi huenda sambamba na kukaa kimya kabisa pasipo kuongea chochote na kujitahidi ukimya wa mazingira yanayokuzungua pia.

-Yote haya yasipozingatia yameonekana pia kuathiri majibu ya kipimo.

3. Funga "cuff" (mkanda katika mashine yako) katika mkono wako.

-Funga mkanda huu wa mashine eneo la kati la mkono moja kwa moja pasipokuwa na nguo  yoyote kwa juu.

-Hakikisha makanda wa mashine haulegei kiasi cha kutoka eneo lake na wala haubani sana kiasi cha kutojisikia vizuri.

-Baada ya kuweka kila kitu sana, inashauriwa kutulia kwa muda wa dakika 3 mpaka 5 huku mkanda ukiwa umefungwa kwenye mkono

4. Pima presha yako sasa

-Mashine nyingi za kidijitali zinahusisha kubonyeza tufe kwenye sehemu ya mashine kwa ajili ya kuwasha na  kisha kupima yenyewe. 

-Wakati mashine inapima utahisi hali ya kujaa kwa hewa kwenye ule mkanda uliozungushwa katika mkono  pamoja na hali ya kama mkono unafinywa na mashine inapomaliza utahisi hali ya kusinyaa kwa mkanda

-Ni muhimu kusoma maelekezo ya mashine baada ya kuinunua kwani mashine nyingi huja na maelekezo  ya namna ya kutumia 

5. Rekodi majibu yako katika daftari maalum.

-Baada ya mashine kumaliza kupima utaona namba zinatokea kwenye sehemu ya mashine huku baadhi ya mashine husoma majibu kwa kutoa sauti.

-Majibu huja na namba mbili yani; namba ya juu na ya chini kama iliyoelezwa hapo juu

-Andika majibu yako katika daftari maalumu ili kuweza kumuonesha daktari wako utakapoenda kuonana nae 

-Tafsiri ya ujumla ya majibu ya shinikizo la damu ni;

• Shinikizo la juu la damu ni pale mashine inasoma milimita za Mekyuri 140/90 au zaidi
• Shiniko la chini la damu ni pale mashine inasoma chini ya milimita za Mekyuri 90/60
• Shinikizo la damu la kawaida huwa kati ya milimita za Mekyuri  90/60 mpaka 139/89

Kwa kawaida mtu ana shauri kupima presha yake mara mbili katika siku yani asubuhi na jioni kwa muda wa siku tatu mpaka saba mfululizo kwa ajili ya kufanya tathmini na daktari. Idadi ya upimaji huu inaweza kubadilika kutoka na mwenendo wa presha yako chini ya tathmini ya daktari. Ni muda sahihi wa kupata hapa mashine ya kupima presha ili kuweza kujua maendeleo ya presha yako

Read More

HAUNA SABABU YA KUKOSA FAIDA TISA (9) MUHIMU ZA KIAFYA ZITOKANAZO NA ULAJI WA MBOGA ZA MAJANI NA MATUNDA KILA SIKU

Mboga za majani na matunda ni sehemu muhimu sana kwenye milo yetu ya kila siku kutokana na faida nyingi za kiafya zinazopatikana na hii hutokana na upatikanaji wa virutubisho mbalimbali katika vyakula hivi kama vile  vitamini, madini, makapi-mlo n.k. Kulingana na tafiti iliyofanywa na Shirika la Afya Duniani (WHO) imeonekana kuwa watu wengi hatutumii mboga za majani na matunda kwa kiwango kinachotakiwa na hivyo kusababisha vifo takribani milioni 3.9 duniani. Inakadiriwa kuwa 14% ya vifo hutokana na saratani za mfumo wa mmeng'enyo wa chakula, 11% hutokana na maradhi ya mishipa ya moyo na 9% hupelekea vifo kutokana na kiharusi. Ili kuweza kuchota faida nyingi za kiafya kutokana na ulaji wa mboga za majani na matunda basi Shirika la Afya Duniani (WHO) linashauri utumiaji wa angalau gramu 400 kila siku (sawa na kula milo mitano yenye sawa na gramu 80 ya mboga za majani na matunda). Manufaa haya ya kiafya yatokanayo na ulaji wa mboga za majani na matunda ni kama ifuatavyo;

1. Husaidia katika ukuaji na maendeleo ya watoto

-Mboga za maji na matunda mbalimbali huwa na virutubisho kama vile vitamini A, vitamini Foliki asidi, madini ya Calcium na ya chuma (Iron), virutubisho vyote hivi husaidia katika kukujenga afya bora ya watoto kwa kuwezesha ukuaji bora.

- Pia huboresha mfumo wa fahamu wa watoto kwa kuwafanya kuwa wenye uwezo mkubwa katika kufikiria, kufanya maamuzi, kujifunza na kujitambua vizuri.

2. Kuboresha afya ya moyo na mishipa ya damu

-Tafiti nyingi sana zimeweza kuonyesha matokeo bora ya mfumo wa moyo na mishipa ya damu kutokana na ulaji wa kutosha wa mboga za majani na matunda ambayo yana virtubisho vya makapi-mlo kwa wingi.

-Kwa ulaji wa vyakula hivi huweza kukuepusha na maradhi ya shinikizo la juu la damu, maradhi ya mishipa ya damu ya moyo, na hata kukuepusha na kupatwa na kiharusi.

3. Hupunguza maradhi ya saratani.

-Zaidi ya tafiti 128 zilizofanya zimeweza kuonyesha kuwa ulaji wa kutosha wa mboga za majani na matunda husaidia katika kupunguza uhatarishi wa kupata na saratani mbalimbali zikiwemo za mapafu, mdomo, umio, tumbo, utumbo mpana, tezi dume, matiti, mlango wa uzazi, kongosho, kibofu cha mkojo na ovari.

-Hii hutakana na kemikali (antoxidants) mbalimbali katika vyakula hivi zenye uwezo wa kupambana na kemikali hatarishi mwilini.

4. Huboresha afya ya akili.

-Tafiti zimeonesha kuwa utumiaji wa mboga za majani na matunda kwa wingi yani milo mitano (5) au zaidi husaidia katika kupunguza maradhi ya akili kama vile sonona na wasiwasi.

5. Hupunguza unene 

-Ulaji wa mboga za majani na matunda kwa wingi husaidi katika kudhibiti unene kutokana na ukweli kuwa uchakataji wa sukari asili katika vyakula hivi mwilini hufanyika taratibu bila ya kuathiri kwa haraka kiwango cha sukari katika damu. 

-Pia mboga za maji na matunda humfanya mtu kupunguza ulaji wa vyakula vingi vya wanga na mafuta

6. Hupunguza uwezekano wa kupata kisukari

-Tafiti za kisayansi zimeonyesha wazi kabisa kuwa ulaji wa mboga mboga za majani pamoja na matunda wa wingi kunachangia kupunguza athari ya kupata ugonjwa wa kisukari na hii inaendana sambamba na faida ya kupunguza unene kwa matumizi ya vyakula hivi

7. Huboresha mfumo wa chakula

-Kutoka na uwepo wa wingi wa makapi-mlo katika vyakula vya mboga za majani na matunda, mfumo wa mmeng'enyo wa chakula umeweza kuboreka na hii imesaidia kuzuia matatizo kama vile gasi katika tumbo na utumbo, kupata choo kigumu, na kuepuka maradhi ya utumbo mpana.

8. Huimarisha kinga ya mwili

-Mboga za majani na matunda hubeba virutubisho na kemikali nyingi zenye umuhimu katika mwili ambazo husaidia kuboresha kinga ya mwili na hivyo mwili kuwa na uwezo wa kupambana dhidi ya magonjwa mbslimbali (magonjwa ya kuambukizwa na yasiyo ya kuambukizwa) 

9. Huongeza miaka ya kuishi.

-Moja ya siri ya kuishi muda mrefu ni pamoja na kuzingatia ulaji wa mboga za majani na matunda ya kutosha na hii imedhibitika katika tafiti zilizofanywa katika nchi za magharibi. 

-Watu waliokuwa wanatumia mboga na matunda kwa wingi walionekana kuishi kwa muda mrefu ukilinganisha na ambao walikuwa hawatumii matunda na mboga za majani za kutosha.

Linapokuja suala la ulaji wa mboga za majani na matunda watu wengi hupata na kigugumizi kutokana na kuona ni gharama kubwa kupata milo mitano ya vyakula hivi kwa siku lakini pia watu wengi wanashindwa kuona dhamani ya vyakula hivi katika afya zao. Ukweli ni kuwa afya imara ni kula mboga za majani na matunda kwa wingi na kinga ni bora kuliko tiba.

Read More

NAMNA KUMI NA NNE (14) AMBAVYO UNYWAJI WA POMBE UNAWEZA KUATHIRI AFYA YAKO .

 Unywaji wa pombe hasa unywaji wa kupitiliza ni hatari kwa afya kwani unywaji huu umekuwa ukihusishwa na madhara mbalimbali ya kiafya.  Unywaji wa pombe huchangia kwa vifo vya watu takribani milioni 3 duniani pia kudhoofisha afya ya watu wengi kwa ujmla. Pombe imekuwa ikiathiri hasa watu katika umri wa miaka 15 mpaka 49 huku wanaume (7.1%) wakiathiriwa zaidi  kuliko wanawake(2.2%).

Kiuhalisia ni kuwa pombe imekuwa moja ya vyanzo vya aidha moja kwa moja au visivyo moja kwa moja vya magonjwa mbalimbali katika mwili wa binadamu takribani zaidi ya magonjwa 30. Zaidi unywaji wa pombe unaweza kupelekea hata madhara kwa watu wengine ambao si wahusika wa kutumia pombe hiyo. Madhara ya kiafya yatokana na unywajiwa kupitiliza wa pombe ni kama ifuatavyo katika makundi yake.

1. Saratani

-Tafiti mbalimbali zimeonesha uwepo wa uhusiano wa unywaji wa kupitliza wa pombe na baadhi ya saratani. 

-Saratani ambazo zimeweza kuripotiwa zikiwa na uhusiano na matumizi ya pombe ni pamoja na saratani ya; Koo, Mdomo, Tumbo,Ini, Utumbo mpana,Matiti, tezi dume, n.k

Saratani ya Ini

2. Ugonjwa wa kisukari

-Unywaji wa pombe kupindukia kumechanga sana kwa ugonjwa wa kisukari ambapo ugonjwa huu unaibuka kwa kiasi miongoni mwa watu

-Tafiti mbalimbali zimeweza kufanyika kwa makundi mbalimbali na kuweza kubaini kuwa watu waliokuwa na unywaji wa pombe kupita kiasi walikuwa na nafasi kubwa ya kupata ugonjwa huu . Hii inaweza pia kuchangiwa na madhara ya pombe kuongeza uzito na mafuta mwili

3. Shinikizo la juu la damu

-Unywaji wa pombe kupitiliza umehusishwa na kuibuka kwa tatizo la shinikizo la juu la damu na kuendelea kuwa moja ya changamoto zinazoathiri udhibiti wake kwa wagonjwa hawa wenye shinikizo la juu la damu

-Kwa mgonjwa mwenye shinikizo la juu la damu ni muhimu kuepuka pombe au kunywa kwa kiwango cha wastani kinachoshauriwa.

4. Shambulio la moyo

- Pombe imeweza kuhusishwa na matukio ya shambulio la moyo ambapo mishipa ya damu ya moyo inashindwa kupata damu ya kutosha na hivyo kufanya moyo kushindwa kufanya kazi. Hii inawezekana inatokana na kupanuka kwa moyo kutoka na shinikizo la juu la damu la muda mrefu.

-Pia kumekuwa na uhusiano wa kiwango cha unywaji pombe na suala la kuathiri  mfumo wa umeme  wa moyo ambapo huweza  kupelekea moyo kushindwa kudunda inavyotakiwa na kusababisha kifo cha ghafla.

5. Kiharusi

-Pombe huwa athari katika shinikizo la damu ambalo huathiri kwa kiasi kikubwa mishipa ya damu sehemu mbalimbali katika mwili ikiwemo mishipa ya kwenye ubongo. 

-Kuathirika kwa mishipa ya damu katika ubongo huweza kuepekea kupata kiharusi.

6. Maradhi ya akili

-Matumizi ya pombe kupitiliza yameweza kuhusishwa na kuibuka kwa magonjwa ya akili huku hali ya utegemezi wa pombe ikiwa inahusishwa sana kama chanzo cha baadhi ya dalili.

-Pombe huweza kupelekea mtu kupata hali ya sonona na wasiwasi ambavyo vyote mwisho wa siku huathiri utendaji wa kazi za kila siku wa muhusika.

-Unywaji wa pombe kupindukia kwa muda mrefu huweza kupelekea magonjwa ya akili ambapo mtu hupatwa na hali ya kuchanganyikiwa, lakini pia pombe imeonekana kusababisha kupatwa na degedege.

7. Kuharibu Ini na Kongosho

-Ini na kongosho ni viungo muhimu sana katika mwili wa binadamu kutokana na kazi kubwa zinazofanywa na viungo hivi. 

-Unywaji wa pombe kupitiliza unaweza kupelekea ini na kongosho kuumia moja kwa moja na kufanya viungo hivi kushindwa kufanya kazi na kuhatarisha maisha ya mtu.

-Baadhi ya matokeo ya muda mrefu ya athari za pombe kwenye ini na kongosho ni kupelekea saratani za viungo hivi lakini ini inaweza kuathirika kwa kunywea (kupungua ujazo) hali ambayo kwa kiingereza inaitwa Cirrhosis. 

8. Mawe kwenye mfuko wa nyongo

-Matumizi ya pombe kupitiliza huchangia kwa ongezeko la wagonjwa wenye mawe katika mfuko wa nyongo hali ambayo hupelekea maumivu ya makali sana upande wa kulia wa juu wa tumbo.

9. Udhaifu wa mifupa

--Tafiti zimeonyesha  unywaji wa pombe kupitiliza humeonekana kuathiri mifupa kwa kuifanya kuwa dhaifu na hivyo kuweza kusababisha uwezekano mkubwa wa kuvunjika mifupa hiyo.

10. Gauti 

-Kunywa pombe kupindukia imeoneka kuchochea kwa ugonjwa wa gauti (baridi yabisi) ambao huathiri maungio mbalimbali ya mwili kwenye miguu na hata mikono kwa kusababisha maumivu makali na kuvimba kwa maungio haya.

-Kama tayari una tatizo hili ni vyema basi kuacha pombe au kupunguza unywaji wa pombe kama inavyoshauriwa.

12. Kuathiri mtoto tumboni kwa mama mjamzito

-Unywaji wa pombe kwa mama mjamzito ni hatari mno kwani athari yake kwa mtoto haiwezeki kurekebishwa.

-Pombe kwa mama mjamzito hupelekea kuathiri ubongo wa mtoto na hata kusababisha kutojengeka vizuri kwa viungo vya kichwa. 

-Mtoto hupata shida katika ukuaji na kuwa na matatizo ya akili kutoka na athari ya pombe katika mfumo wa fahamu.

-Athari kubwa ya pombe hutokea katika miezi mitatu ya mwanzo ya ujauzito ambapo mtoto ndio anajengeka 

-Acha pombe sana ewe mama mjamzito kwa ustawi bora wa mtoto.

13. Kupoteza kumbukumbu

-Tafiti zimeonesha kuwa unywaji wa pombe wa kupindukia unaweza kuathiri ubongo na hivyo kupelekea tatizo la kupoteza kumbukumbu mara kwa mara.

-Hali hii huweza kuchangia hata katika kupunguza ufanisi wa kazi za kila siku ofisi au shuleni.

14. Kujiumiza kwa ajali au vurugu.

-Moja ya mambo ambayo pombe husababisha ni kupoteza uwezo wa kudhibiti mazingira ya nje ikiwa ni pamoja na kufanya maamuzi sahihi, hii huendana sambamba na kiwango cha pombe unachokunywa.

-Hali hii huweza kupelekea mambo mbalimbali kutoka kama vile ugomvi, ajali ya gari n.k ambapo hupelekea kujiumiza sehemu za mwili au kupata ulemavu wa kudumu.

Suala la kuacha pombe ni muhimu sana kwa afya bora kutokana na ukweli ni kwamba athari ni nyingi zaidi ya hizi zilizotajwa hapa zikigusa nyanja mbalimbali za kiafya, kiuchumu, kisaikolojia na kijamii. Kama umeshaanza unywaji wa pombe kwa muda mrefu basi ni vyema kuonana na daktari kwa ajili ya kujadili namna bora ya kuacha na kama hujaanza kunywa basi unashauriwa usijaribu kuanza. 

Read More

MLO UPI WA CHAKULA UMEKUWA UKIUTUMIA MARA KWA MARA KATI YA AINA HIZI NNE (4) ZA MILO YA CHAKULA?

 Kumekuwa na uandaji wa aina mbalimbali za milo ya chakula hasa kulingana na malengo fulani kama vile kupunguza uzito, kuongeza uzito, kupambana na magonjwa fulani n.k. Kwa ujumla mlo bora hutusaidia kuwa na afya bora na hivyo kuepukana na magonjwa. Shirika la Afya Duniani (WHO) linasisitiza ulaji bora ambao unadhibiti matumizi ya mafuta mengi na yasiyo salama mwilini,  sukari nyingi (ya kuongeza) pamoja na chumvi nyingi lakini kuongeza ulaji wa matunda, mboga za majani, mboga za mimea jamii ya kunde, karanga na nafaka zisizokobolewa. Kutokana na kuzingatia ulaji bora wa chakula, zifuatazo ni aina nne (4) ambazo zimeandaliwa ili kupata matokeo mazuri kiafya

1. Mlo wenye mafuta kidogo

-Mlo huu ni mzuri sana kwa watu wenye kutaka kupunguza uzito au kudumisha uzito wa kawaida walionao.

-Vyakula vyenye mafuta huchangia sana kwa lishe-nguvu mwilini na hivyo kupelekea kukusanyika kwa mafuta.Hali hii hupelekea ongezeka la uzito na kuongeza uhatari wa magonjwa ya moyo, kisukari na presha.

-Njia bora ya kufanikiwa katika mlo huu ni pamoja na kupata ushauri kutoka kwa mtaalamu wa lishe kuweza kuandaa menyu (ratiba) maalamu kwa mlo huu kulingana na mwili.

-Kama chakula chako unaweza kukipima kwa usahihi basi ili kufanikisha mlo huu unatakiwa kutumia mafuta asilimia 30 au pungufu ya nishati katika chakula chote ambapo mafuta huwa na nguvu ya kilocalori 9.4 kwa kila gramu 1 (9.4Kcal/g).

2. Mlo wa vyakula vya mimea.

-Maana halisi ya mlo huu ni kuhusisha ulaji wa nafaka, matunda, mboga mboga, mboga jamii ya kunde na karanga wakati vyakula kutoka katika vyanzo wa wanyama huondolewa.

-Ulaji wa mlo huu huonekana na matokeo chanya katika kupunguza magonjwa ya moyo, shinikizo la juu la damu, kisukari, unene na pamoja na baadhi ya saratani.

-Kutokana na maana halisi ya aina ya mlo huu, kuna uwezekana wa kupata upungufu wa madini ya Calcium pamoja na vitamini B12 endapo hatatumia kabisa vyakula katika vyanzo vya mimea. Hivyo ni muhimu kuwa na kiasi kidogo cha vyakula hivi au kutumia virutubisho mbadala vya vitamini

3. Mlo wa DASH. 

-Je, unasumbuliwa na shinikizo la juu la damu? Basi huu ndio mlo wako sahihi kabisa kwani ni bora kabisa kwa afya lakini pia husaidia kudhibiti shinikizo la juu la damu, hupunguza uwezekano wa kupata saratani ya utumbo mpana, maradhi ya moyo, gauti n.k

-DASH (Dietary Approches to Stop Hypertension) ni mlo ulioandaliwa ukihusisha 

• Ulaji wa matunda mara 4 hadi 5 katika siku
• Ulaji wa mboga za majani mara 4 hadi 5 katika siku
• Utumiaji wa maziwa au zao la maziwa mara 2 hadi 3 kwa siku pamoja na
• Utumiaji wa mafuta asilimia 25 au pungufu

-Matumizi ya mlo huu yamekuwa ya msaada mkubwa sana kwa wagonjwa wenye tatizo la shinikizo la juu la damu (presha) kwani tafiti zimeonyesha mafanikio makubwa ya mlo huu kwa kupunguza na kudhibiti presha.

4. Mlo wa Kimediterrania

-Mlo huu wa Kimediterrania unahusisha zaidi utumiaji wa vyakula vifuatavyo;

• Matunda kwa wingi
• Mboga za majani kwa sana
• Nafaka zisizokobolewa
• Maharagwe na mafuta ya mbegu kama vile olive na alizeti
• Utumiaji kidogo au wastani wa mvinyo

-Vyakula vingine vinavyohusishwa katika mlo huu ni kiwango kidogo vya samaki, nyama nyeupe, mazima  na nyama nyekundu kwa kiwango kidogo mno.

-Aina hii ya mlo imechangia kwa kiasi kikubwa upungufu wa saratani mbalimbali kama utumbo mpana, tezi dume n.k lakini pia umepunguza maradhi ya mfumo ya fahamu kama vile Parkinson ambao huwapata sana wazee na kuwafanya wana kuwa na mitetemo ya mwili.

Hii ni baadhi ya aina ya milo ambayo unaweza ukaandaa nyumba ili kuweza kujenga afya bora.Ni muhimu sana kuweza kuwasiliana na mtaalam wa lishe ili kuweza kupata mpangilio sahihi wa vyakula vyako katika mlo kulingana na wewe binafsi kutokana kuwa na utofauti wa mtu na mtu.

  

Read More

JE NINAWEZA KUACHA KUMEZA DAWA ZA SHINIKIZO (PRESHA) LA JUU LA DAMU ENDAPO SHINIKIZO LA DAMU LIMEKUWA KAWAIDA?

 Ni ukweli kuwa watu wengi ambao wako kwenye matibabu ya dawa za shinikizo la juu la damu hutakiwa kutumia dawa zao siku zote katika kipindi cha maisha yao ukizingatia kuwa tatizo hili huwa na madhara makubwa katika moyo, figo, ubongo na macho. Suala la lini kuacha kumeza dawa za shinikizo la juu la damu miongoni mwa wagonjwa limekuwa likiulizwa sana huku matumaini ya wagonjwa wengi ni kupata muda sahihi wa lini ataacha kumeza dawa. Tafiti mbalimbali zimefanyika kuhusiana na suala la wagonjwa kuacha kumeza dawa kwa wagonjwa ambao presha zao ziko kawaida na mambo mbalimbali yameonekana.

1. Mgonjwa anaweza akasimama kumeza dawa kwa muda katika mazingira kama ;

• Dawa anazotumia kwa sasa zinamletea madhara makubwa yasiyoweza kuvumilika.
• Kipindi cha majaribio ya dawa mpya kwa matumizi ya mgonjwa.
  
  
  

2. Kukosekana kwa uhakika wa shinikizo la damu kuwa kawaida kwa muda mrefu baada ya kuacha.

-Moja ya mambo yameyoweza kuonekana ni pamoja na kutokuwa na uhakika wa kipindi kirefu cha wagonjwa hawa kukaa bila ya kutumia dawa huku shinikizo la dawa likiwa kawaida.

-Hii ina maana kuwa ni watu wachache sana (takribani 1/4 ya wagonjwa) wameweza kukaa kwa kipindi cha angalau miaka miwili (2) baada ya kuachishwa dawa bila ya kurudi kwenye dawa lakini wengi wao walilazimika kurudi kwenye dawa.

3. Mafanikizo makubwa ya kuacha dawa za presha yameoneka katika sifa hizi

-Tafiti zimeonesha kuwa mtu anaweza kuwa na mafanikio makubwa ya kuacha dawa endapo atakuwa na sifa zifuatazo

• Matumizi ya dozi ndogo na dawa moja ya presha ya kupanda-Hii imeonekana kutoa matumaini makubwa ya mafanikio kwa mtu anayetaraji kuacha dawa huku ikienda sambamba na ukweli kwamba mtu huyu alikuwa na presha ya kupanda kiasi wakati anaanza dawa.
• Kuanza na kutekeleza mtindo bora wa maisha- Kupunguza kiasi cha chumvi, kupunguza uzito na kuacha pombe
• Umri mdogo- Wenye umri mdogo wameonekana kuwa na muitiko mzuri endapo wataacha dawa kuliko wale wenye umri mkubwa yani miaka 65 na kuendelea.
  

4. Walioacha dawa wameonekana kupata madhara zaidi kuliko ambao wameendelea na umezaji wa dawa

- Baadhi ya madhara ya kuacha dawa ambayo si ya kutisha kama; kichwa na maungio kuuma,mapigo ya moyo kukimbia haraka, kuvimba miguu, na kujihis mchovu kwa ujumla yameweza kuwatokea zaidi wale watu walioacha dawa hizi za presha ukilinganisha na wanaoendelea.

Suala la kuacha kumeza dawa bado ni la mvutano kutokana na kuwepo kwa tofauti mbalimbali kama zilivyotajwa hapo huku zikiwa hazina kauli ya moja kwa moja ya kuruhusu kuacha dawa kama sehemu ya matibabu ya wagonjwa wenye presha ya kupanda.

Hivyo ni muhimu sana kuendelea kuzingatia umezaji wa dawa za presha ya kupanda kama unavyoelezwa na mtaalamu wa afya na ikitokea unataka kuacha kumeza dawa basi jitahidi sana kuonana na daktari kwa tathmini zaidi.

Read More

JE UTAMTAMBUAJE MGONJWA MWENYE TATIZO LA KIHARUSI (STROKE)

 Ukifahamu nini kinatokea kwa mtu aliyepatwa na kiharusi basi unaweza kuwa na mchango mkubwa sana katika kupunguza athari zitokanazo na tatizo hili. Dalili za kiharusi mara nyingi hutokea ghafla na huweza kupungua makali au kuwa mbaya zaidi kulingana na aina ipi na sehemu ya ubongo iliyoathirika. 

Mtu aliyepatwa na kiharusi huonesha wigo mpana wa dalili kulingana na kiasi cha sehemu ya ubongo iliyoathiriwa. Dalili hizi ni pamoja na;

1. Kupoza au ganzi katika maeneo ya mwili.

-Hali hii huweza kutokea kwenye maeneo ya uso, mikono au migu. Mara nyingi huathiri upande mmoja wa mwili yani upande mmoja wa uso au mikono au miguu au vyote (miguu na mikono). 

-Kushindwa kutembea, kunyong'onyea upande mmoja wa uso anapotabasamu, pamoja na kushindwa kunyanyua mikono juu ya kichwa ni viashiria vya kupooza.

2. Kushindwa kuongea na kuelewa vizuri.

-Endapo sehemu ya ubongo inayohusika na uelewa na kufanya mawasiliano ya kuongea imeathirika basi mgonjwa hujikuta hawezi kuongea au hakuelewi kabisa. Ikitokea anatoa sauti basi zinaweza kuwa sauti ambazo hazieleweki na uongeaji kama mtu aliyelewa lakini pia mgonjwa huyu anaweza kuwa nakuelewa ila anashindwa kujibu au hajibu kwa usahihi.

3. Kupoteza au kupungua kwa ufahamu.

-Mara kadhaa mtu aliyepatwa na kiharusi huweza kujikuta anashindwa kutambua watu wanaomzunguka, majira katika siku (asubuhi, mchana au usiku) na hata mahali alipo wakati huo. Hali hii inaweza kwenda zaidi hadi kupoteza fahamu kabisa kwa muda mrefu mpaka pale atakapopata matibabu sahihi

4. Kushindwa kutembea

-Kutokana na udhaifu au kupoza kwa miguu wagonjwa wengi hushindwa kutembea wakati huo mpaka pale watakapoonza tiba sahihi hasa ya mazoezi kutoka kwa wataalamu wa fiziotherapi.

         

4. Kundishwa kuona vizuri

-Tatizo hili linaweza kupelekea kuona maruerue au kiza ghafla katika jicho moja au yote mawili. Pia inawezekana mtu kuona vitu viwiliviwili.

6. Kichwa kuuma sana

-Hii ni moja ya dalili ya kiharusi ambayo si mahususi ila mara kadhaa imewatokea watu wengi wanaopatwa na kiharusi huku ikiambatana na hali ya kichefuchefu au kutapika au kizunguzungu.

Ikumbukwe tu kuwa Kiharusi ni tatizo la dharura na madhara yake yanendana sambamba na ucheleweshwajiwa tiba sahihi. Hivyo uonapo dalili hizi kwa mtu ni vyema kuonana na daktari haraka sana ili uchunguzi na matibabu yaweze kufanyika mapema zaidi.

Read More

NINI SABABU AU VYANZO VYA UGONJWA WA KIHARUSI (STROKE) ?

Kiharusi ni tatizo ambalo linatokea pale sehemu ya ubongo  inapopata hitiafu kwa kukosa virutubisho na hewa ya oksijeni kwa muda mrefu kutoka na sababu mbalimbali. Tatizo hili hushika nafasi ya pili duniani kwa kusababisha vifo na nafasi ya tatu duniani  kwa kupelekea ulemavu miongoni mwa wagonjwa.  Kulingana na sehemu gani ya ubongo iliyoathirika basi mgonjwa huonesha dalili na ishara mbalimbali.

Takribani asilimia 25 ya watu wazima yani wanaume na wanawake wenye umri wa miaka 25 na kuendelea wako kwenye uwezekano wa kupata tatizo hili kipindi cha uhai wao. 

AINA ZA KIHARUSI

-Kuna aina kuu mbili (2) za Kiharusi kulingana na namna hitilafu katika ubongo ilivyotokea;

i. Kiharusi cha iskemia (Ischemic stroke)

-Takribani asilimia 80 ya wagonjwa wenye tatizo la kiharusi huathiriwa na aina hii. Katika aina hii, hali inayotokea ni kuwepo kwa ukinzania wa mtiririko wa damu katika mishipa inayopeleka damu sehemu mbalimbali za ubongo na hivyo kusababisha damu kutofika sehemu husika na kusababisha kifo cha seli za eneo lile la ubongo.

-Ukinzani wa mtiririko wa damu kwenye mishipa unaweza kutokana na ; utando katika kuta za mishipa ya damu (plaque) au kipande cha damu au mafuta kinachosafiri ndani ya mishipa ya damu.

SABABU ZA KIHARUSI CHA ISKEMIA

a. Hitilafu katika mishipa ya damu kama vile atheroskelosisi

-Atheroskelosisi ni tatizo ambalo linahusisha kutengenezeka kwa utando katika mishipa ya damu ambapo utando huo huwa na mafuta, lehemu (cholesterol), madini pamoja na vitu vingine kutoka kwenye damu. Utando huu hufanya mishipa ya damu kupungua kipenyo taratibu na mwisho kupelekea damu kutotiririkaa vizuri.

b. Maradhi mbalimbali ya moyo kama vile "atrial fibrillation"

-Atrial fibrillation ni neno la kiingereza ambapo ni ugonjwa wa moyo utokanao na hitilafu katika usafirishaji wa umeme na hii hupelekea usafirishaji wa damu katika moyo kuwa katika mtiririko hovyo ambao unaweza kupelekea kujengeka kwa vipande(mabonge) vya damu zinavyoweza kuziba mishipa ya damu kuelekea kwenye ubongo

c. Maradhi ya damu kama vile selimundu, 'polycethermia vera' n.k

-Maradhi haya yote yanahusishwa na kupelekea ukinzani (au kuziba kabisa) katika mtiririko wa damu katika mishipa yake na hiyo damu kushindwa kufika kwa usahihi sehemu za ubongo.

ii. Kiharusi cha mvilio wa damu (Hemmorrhagic stroke)

-Aina hii ya kiharusi huathiri takribani asilimia 20 ya wagonjwa wapatao tatizo hili kwa ujumla. Hali katika tatizo hili hutokea pale mishipa ya damu inayopeleka virutubisho na hewa safi katika ubongo inapopasuka au kuvuja na hivyo kusababisha seli za ubongo kufa kwa kukosa damu. 

Aina hii ya kiharusi imeonekana kupoteza sana maisha ya watu ukilinganisha na aina ya iskemia. 

SABABU ZA KIHARUSI CHA MVILIO WA DAMU

a. Shinikizo la juu la damu

-Shinikizo la juu la damu kwa muda mrefu bila ya kudhibitiwa huweza kuepelekea hitilafu katika mishipa ya damu ikiwemo kupasuka kwa mishipa midogo midogo ya kwenye ubongo na hivyo damu kuvilia na kuathiri ubongo

b. Ajali ya kichwa 

-Hii huweza kupelekea kwa kupasuka kwa mishipa mikubwa ya damu na hivyo kusababisha kiharusi

c. Hitilafu za mishipa ya damu 

-Huwa inaweza kutoka mishipa inayopeleka damu katika ubongo kuwa dhaifu hasa kuta zake na kufanya mishipa ya damu kutengeneza umbo la nundu (aneurysm). Nundu hii huwa dhaifu kiasi kwamba huweza kupasuka muda wowote. 

d. Maradhi ya kuvuja damu

-Kuna magonjwa mbalimbali ambayo hupelekea damu kushindwa kuganda mapema na hivyo hupelekea hali ya uhatari kwa kuvuja katika mishipa ya damu. Magonjwa haya mengi huwa ni ya kurithi.

e. Matumizi ya madawa.

-Baadhi ya madawa wanayotumia wagonjwa kama warfarin yanaweza kupelekea damu kuvuja kwenye mishipa ya damu kwani dawa hizi hufanya kazi ya kuzuia damu isitengeneze mambo ya damu (isigande) 

Tatizo la kiharusi humtokea mtu hasa ambaye ana vihatarishi  ambavyo huchangia kutokea kwa ugonjwa huu na ukizingatia vyanzo vyake lakini aghalabu linaweza kumtokea mtu asiye na vihatarishi hivyo. Fanya uzidi kufuatilia ufahamu vihatarishi vya tatizo la kiharusi ni vipi.

Read More