ATHARI KUMI (10) ZA KIAFYA ZA UVUTAJI WA SIGARA KWA MWANAMKE KABLA, WAKATI NA BAADA YA UJAUZITO.

 Uvutaji wa sigara ni moja ya mambo hatarishi ambayo huweza kuathiri moja kwa moja mfumo wa uzazi wa mwanamke kuanzia katika kushika mimba, wakati wa mimba yenyewe na hata baada ya mimba. Moshi wa sigara umekuwa ukivutwa kwa njia mbalimbali ikiwemo kama sigara za kuwasha na moto, sigara za umeme, sisha n.k. Moshi wa sigara umekuwa ukiwaathiri hadi watu wa pembeni ambao hawavuti moja kwa moja, na hii pia imechangia kwa madhara ya kiafya kwa watu hawa. Takribani wanawake milioni 250 huvuta sigara duniani huku asilimia 22 ikiwa ni wanawake katika nchi zilizoendelea na aslimia 9 ni wanawake kutoka nchi zinazoendelea. 

Zifuatazo ni athari mbalimbali za kiafya katika mfumo wa uzazi wa mwanamke zitokanazo na uvutaji wa sigara 

1. Kutoshika mimba kirahisi (Ugumba)

-Kemikali mbalimbali zinazopatikana katika moshi wa sigara zimeonekana kuwa hatari katika mfumo wa uzazi wa mwanamke kwa kupelekea kupunguza utengenezaji wa mayai ya kike na pia hupelekea utengenezaji wa mayai ambayo hayajakomaa.

- Hali hii imechangia kwa wanawake wengi kushindwa kushika ujauzito kama awali kabla hawajaanza uvutaji wa sigara.

2. Kuharibika kwa mimba.

-Uvutaji wa sigara umeonekana kuwa na mchango katika kuharibika (kutoka) kwa mimba hasa kabla ya kufikisha wiki 28 (kwa Tanzania). Hii pia imeonekana kuwaathiri hata kwa wale wanawake ambao huvuta moshi kutoka pembeni.

-Kemikali sumu katika sigara zimekuwa na madhara makubwa katika mfumo mzima wa kondo (placenta) ambao huweza kupelekea mimba kuharibika

3. Kusababisha kifo cha mtoto akiwa tumbo au baada ya kuzaliwa.

-Sumu mbalimbali katika sigara kupelekea kuathiri ukuaji wa mtoto tumboni na hivyo kusababisha kifo cha mtoto angali tumboni au mara baada ya kuzaliwa. 

-Tafiti zimeonesha kuwa uvutaji wa sigara huchangia kwa asilimia 50 ya watoto kufia tumboni huku asilimia 20 ikichangia watoto wengi kufa ndani ya siku 28 baada ya kuzaliwa.

4. Kupasuka kwa chupa la uzazi kabla ya mimba kutimia muda wake.

-Tafiti zimebaini kuwa uvutaji wa sigara huweza kuchangia kwa kiasi kikubwa chupa au mfuko wa uzazi kabla ya wiki 37 (sawa na miezi 9) ambapo mtoto anakuwa bado hajakomaa ipasavyo.

-Athari hii huenda sambamba na kadiri idadi ya sigara inayovutwa kwa siku inavyoongezeka huku ikibainika kuwa utumiaji wa sigara kuanzia 10 na kuendelea kwa siku huwa na athari kubwa katika suala hili.

5. Kujifungua watoto wenye uzito mdogo (Njiti)

-Kemikali sumu husababisha athari katika ukuaji wa mtoto pindi anapokuwa bado yuko tumboni na hivyo hupelekea kujifungua mtoto ambaye uzito wake ni mdogo (chini ya kilo 2.5) ukilinganisha na umri wake.

-Mwanamke anayevuta sigara moja kwa moja na yule ambaye huvuta moshi wa mtu wa pembeni wote huwa katika uhatari wa kuzaa watoto wa aina hii.

6. Hitilafu ya kondo wakati wa ujauzito.

-Matatizo ya kuvuja damu katika uke kipindi cha ujauzito baada ya wiki 20 ya mimba hutokea kutokana na hitilafu tofauti tofauti za kondo la mimba ambapo hitilafu hii imeonekana kuchangiwa na matumizi ya sigara.

-Hitilafu hizi za kondo zipo za aina tofauti tofauti ambapo zingine ambapo;

• Kondo linawezaka kutokuwa eneo lake sahihi (eneo la siku zote kwenye mimba ya kawaida)-Pracenta previa
• Kondo linaweza kung'atuka katika eneo lake-Placental abruption, na zingine ambazo ni aghalabu

-Hitilafu hii inapotokea ikihusisha upotezaji mkubwa wa damu basi huweza kupelekea mimba kuharibika hivyo kupoteza mtoto tumboni.

7. Kujifungua kabla ya wiki 37 (miezi 9)

-Tafiti zimeonesha kuwa uvutaji wa sigara umechangia kwa wanawake wengi kujingua kabla ya muda wa mimba kutimia hukuwa uwezekano wa kujifungua ukionekana hasa kabla ya wiki 32 ya ujauzito. 

-Tatizo hili huchangia kwa kuzaa watoto ambao hawajakomaa vizuri baadhi ya viungo, wenye uzito mdogo n.k hivyo kuwaweka katika mazingira ya kupata maradhi kirahisi.

-Ikumbukwe tu kujifungua kabla ya wiki 37 inaweza ikasababishwa na mambo mengine mengi tu.    

8. Kujifungua mtoto wenye kasoro mbalimbali.

-Uvutaji wa sigara huweza kuchangia kwa kasoro mbalimbali za mtoto atakayezaliwa huku kazi ya vinasaba ikihusishwa katika kutokea kwa kasoro hizo.

-Kasoro kama midomo ya sungura, mkundu kutojengeka, uwazi wa ukuta wa tumbo, vidole vya ziada, hitilafu katika moyo n.k

-Utokeaji wa kasoro umeonekana kwenda sambamba na kadiri unavyowahi kuvuta sigara yani uvutaji wa sigara katika miezi mitatu ya mwanzo huongeza uwezekano wa kupata kasoro katika viungo vya mtoto.

9. Huchangia kwa Kisukari cha ujauzito.

-Pamoja na vihatarishi vingine, uvutaji wa sigara huchangia katika kuibuka kwa maradhi ya kisukari wakati wa ujauzito ukilinganisha na wanawake ambao hawatumii sigara.

10. Kutopata maziwa ya kutosha.

-Kiwango cha maziwa ya mama baada ya kujifungua hupungua sana kutoka na uvutaji wa sigara kipindi cha ujauzito na hii hupelekea unyonyeshaji hafifu wa mtoto na ndani ya muda mfupi.

Mwanamke ambaye anatarajia kupata ujauzto na mama mjamzito hatakiwi kutumia sigara kabisa na anatakiwa kujiepusha na moshi wa sigara kutoka kwa wavutaji wa pembeni hasa wazazi wenza. Hii itasaidia sana kuepuka madhara mbalimbali zaidi ya yaliyotajwa hapo juu. Na kama mwanamke ameshaanza uvutaji basi sasa hivi ni muda sahihi wa kuacha kwa kuoana na daktari atakaye kusaidia.

Read More

NAMNA MGONJWA WA KISUKARI ANAVYOWEZA KUJIPIMA KIWANGO CHA SUKARI YAKE KATIKA DAMU AKIWA NYUMBANI

 Ugonjwa wa kisukari ni ugonjwa sugu ambao unahitaji ufuatiliaji wa mara kwa mara kuanzia kwenye mtindo wa maisha hadi kwenye matibabu yake. Moja ya sehemu muhimu ambayo mgonjwa hutakiwa kuhusika moja kwa moja ni katika suala la upimaji wa kiwango chake cha sukari anapokuwa nyumbani ili kuhakikisha kiwango chake cha sukari katika damu kinakuwa sawa (kawaida). Tafiti zinaonesha wazi kuwa kadiri udhibiti wa kiwango cha sukari katika damu unapokuwa dhabiti uwezekano wa kupata madhara ya ugonjwa wa kisukari hupungua zaidi.

Vifaa mbalimbali vimekuwa vikitumika katika kuhakikisha upimaji wa sukari katika damu unafanyika kwa ufasaha, hivi ni pamoja na; mashine za kupima sukari ya papo kwa papo (Glucometers) na mashine za kupima sukari endelevu katika damu (Continous Glucose Monitors).

Mashine za kupima sukari papo kwa papo (Glucometers).

-Mashine hizi hutengenezwa na kampuni mbalimbali na hakuna mashine inayosemekena kuwa bora zaidi ya mwingine.

-Mashine hizi huwa na stripu (strips) zake ambazo huendana na mashine husika, stripu hufanya kazi ya kupokea sampuli ya damu na kisha kuwekwa kwenye mashine kwa ajili ya kutoa majibu.

-Mashine hizi hutegemea sampuli ya damu ambayo kuchukuliwa hasa maeneo ya vidoleni.

Mashine za kupima sukari endelevu katika damu (Continous Glucose Monitors)

-Hizi ni mashine ambazo hutumika kufuatilia kiwango cha sukari katika damu muda wote kwa kutumia sensa maalumu na husoma majibu kila baada ya dakika 5 mpaka 15 ndani ya masaa 24.

-Mashine hizi ni nzuri kutumika kwa wagonjwa hasa wa ambao wako kwenye dawa za sindano ya Insulini kama wale wa kisukari aina ya kwanza kwani wanakuwa kwenye hatari ya kushuka kwa kiwango cha sukari mwilini. 

-Lakini pia mashine za kupima sukari ya papo kwa papo zinaruhusiwa kwa wagonjwa hawa wanaotumia sindano ya Insulini.

HATUA ZA UPIMAJI WA KIWANGO CHA SUKARI KATIKA DAMU KWA KUTUMIA MASHINE ZA PAPO KWA PAPO

Hizi ni hatua za jumla katika suala zima la upimaji ukizingatia mashine nyingi huja na maelekezo tofauti tofauti katika utumiaji, hivyo ni muhimu sana kusoma maelekezo ya mashine husika

1. Safisha mikono yako kwa maji safi. 

-Maji ya uvugu vugu na sabuni hushauriwa zaidi na kisha kausha mikono kwa kitamba safi.

2. Andaa sindano maalumu kwa kuchoma kwenye kidole.

-Sindano hizi hupatikana katika vituo vya afya na kwenye maduka ya madawa, kazi kubwa ni kuchoma kwenye ngozi kwa ajili ya kuchukua sampuli kidogo ya damu.

-Epuka kutumia sindano iliyokwisha kutumika na pia epuka kuchangia sindano.

3.Andaa mashine ya sukari pamoja na stripu zake.

-Hapa maelekezo ya uandaaji yanaweza kutofautiana kulingana na aina ya mashine, hivyo muhimu kusoma maelekzo.

4. Choma kwenye ncha ya kidole kwa kutumia sindano maalumu

-Sehemu ambayo hutumika zaidi ni kwenye ncha za vidole vya mikono kwani ndio maeneo yameyoonekana kutoa majibu ya uhakika zaidi ukilinganisha na sehemu zingine.

5. Weka tone la damu katika stripu ya mashine.

-Baada ya sekunde kadhaa tu, majibu yataonekana katika mashine katika kizio cha mmo/L au mg/L kulingana na mashine.

6. Tupa sindano iliyotumika katika chombo maalum cha vitu vya ncha kali.

-Usitupe sindano hizi kwenye sehemu za taka za nyumbani kwani sindano hizi huweza kusababisha maambukizi kutokea.

Suala la muhimu kukumbuka katika upimaji wa sukari ukiwa nyumbani ni kuwa maambo mbalimbali yanaweza kuchangia kupata majibu yasiyo sahihi kutoka katika mashine yako ikiwemo; kutumia stripu zilizoisha muda wake wa matumizi,  utunzaji mbovu wa stripu, eneo la kuchoma sindano kuwa chafu n.k. Hivyo unashauri kuweza kuonana na mtaalamu wa afya pale unapoona unapata matokeo ambayo hayaendani na hali ya mgonjwa ili kuweza kujadiliana, kuoana shida iko wapi na kutatua tatizo.

Read More

HAUNA SABABU YA KUKOSA FAIDA TISA (9) MUHIMU ZA KIAFYA ZITOKANAZO NA ULAJI WA MBOGA ZA MAJANI NA MATUNDA KILA SIKU

Mboga za majani na matunda ni sehemu muhimu sana kwenye milo yetu ya kila siku kutokana na faida nyingi za kiafya zinazopatikana na hii hutokana na upatikanaji wa virutubisho mbalimbali katika vyakula hivi kama vile  vitamini, madini, makapi-mlo n.k. Kulingana na tafiti iliyofanywa na Shirika la Afya Duniani (WHO) imeonekana kuwa watu wengi hatutumii mboga za majani na matunda kwa kiwango kinachotakiwa na hivyo kusababisha vifo takribani milioni 3.9 duniani. Inakadiriwa kuwa 14% ya vifo hutokana na saratani za mfumo wa mmeng'enyo wa chakula, 11% hutokana na maradhi ya mishipa ya moyo na 9% hupelekea vifo kutokana na kiharusi. Ili kuweza kuchota faida nyingi za kiafya kutokana na ulaji wa mboga za majani na matunda basi Shirika la Afya Duniani (WHO) linashauri utumiaji wa angalau gramu 400 kila siku (sawa na kula milo mitano yenye sawa na gramu 80 ya mboga za majani na matunda). Manufaa haya ya kiafya yatokanayo na ulaji wa mboga za majani na matunda ni kama ifuatavyo;

1. Husaidia katika ukuaji na maendeleo ya watoto

-Mboga za maji na matunda mbalimbali huwa na virutubisho kama vile vitamini A, vitamini Foliki asidi, madini ya Calcium na ya chuma (Iron), virutubisho vyote hivi husaidia katika kukujenga afya bora ya watoto kwa kuwezesha ukuaji bora.

- Pia huboresha mfumo wa fahamu wa watoto kwa kuwafanya kuwa wenye uwezo mkubwa katika kufikiria, kufanya maamuzi, kujifunza na kujitambua vizuri.

2. Kuboresha afya ya moyo na mishipa ya damu

-Tafiti nyingi sana zimeweza kuonyesha matokeo bora ya mfumo wa moyo na mishipa ya damu kutokana na ulaji wa kutosha wa mboga za majani na matunda ambayo yana virtubisho vya makapi-mlo kwa wingi.

-Kwa ulaji wa vyakula hivi huweza kukuepusha na maradhi ya shinikizo la juu la damu, maradhi ya mishipa ya damu ya moyo, na hata kukuepusha na kupatwa na kiharusi.

3. Hupunguza maradhi ya saratani.

-Zaidi ya tafiti 128 zilizofanya zimeweza kuonyesha kuwa ulaji wa kutosha wa mboga za majani na matunda husaidia katika kupunguza uhatarishi wa kupata na saratani mbalimbali zikiwemo za mapafu, mdomo, umio, tumbo, utumbo mpana, tezi dume, matiti, mlango wa uzazi, kongosho, kibofu cha mkojo na ovari.

-Hii hutakana na kemikali (antoxidants) mbalimbali katika vyakula hivi zenye uwezo wa kupambana na kemikali hatarishi mwilini.

4. Huboresha afya ya akili.

-Tafiti zimeonesha kuwa utumiaji wa mboga za majani na matunda kwa wingi yani milo mitano (5) au zaidi husaidia katika kupunguza maradhi ya akili kama vile sonona na wasiwasi.

5. Hupunguza unene 

-Ulaji wa mboga za majani na matunda kwa wingi husaidi katika kudhibiti unene kutokana na ukweli kuwa uchakataji wa sukari asili katika vyakula hivi mwilini hufanyika taratibu bila ya kuathiri kwa haraka kiwango cha sukari katika damu. 

-Pia mboga za maji na matunda humfanya mtu kupunguza ulaji wa vyakula vingi vya wanga na mafuta

6. Hupunguza uwezekano wa kupata kisukari

-Tafiti za kisayansi zimeonyesha wazi kabisa kuwa ulaji wa mboga mboga za majani pamoja na matunda wa wingi kunachangia kupunguza athari ya kupata ugonjwa wa kisukari na hii inaendana sambamba na faida ya kupunguza unene kwa matumizi ya vyakula hivi

7. Huboresha mfumo wa chakula

-Kutoka na uwepo wa wingi wa makapi-mlo katika vyakula vya mboga za majani na matunda, mfumo wa mmeng'enyo wa chakula umeweza kuboreka na hii imesaidia kuzuia matatizo kama vile gasi katika tumbo na utumbo, kupata choo kigumu, na kuepuka maradhi ya utumbo mpana.

8. Huimarisha kinga ya mwili

-Mboga za majani na matunda hubeba virutubisho na kemikali nyingi zenye umuhimu katika mwili ambazo husaidia kuboresha kinga ya mwili na hivyo mwili kuwa na uwezo wa kupambana dhidi ya magonjwa mbslimbali (magonjwa ya kuambukizwa na yasiyo ya kuambukizwa) 

9. Huongeza miaka ya kuishi.

-Moja ya siri ya kuishi muda mrefu ni pamoja na kuzingatia ulaji wa mboga za majani na matunda ya kutosha na hii imedhibitika katika tafiti zilizofanywa katika nchi za magharibi. 

-Watu waliokuwa wanatumia mboga na matunda kwa wingi walionekana kuishi kwa muda mrefu ukilinganisha na ambao walikuwa hawatumii matunda na mboga za majani za kutosha.

Linapokuja suala la ulaji wa mboga za majani na matunda watu wengi hupata na kigugumizi kutokana na kuona ni gharama kubwa kupata milo mitano ya vyakula hivi kwa siku lakini pia watu wengi wanashindwa kuona dhamani ya vyakula hivi katika afya zao. Ukweli ni kuwa afya imara ni kula mboga za majani na matunda kwa wingi na kinga ni bora kuliko tiba.

Read More

NAMNA KUMI NA NNE (14) AMBAVYO UNYWAJI WA POMBE UNAWEZA KUATHIRI AFYA YAKO .

 Unywaji wa pombe hasa unywaji wa kupitiliza ni hatari kwa afya kwani unywaji huu umekuwa ukihusishwa na madhara mbalimbali ya kiafya.  Unywaji wa pombe huchangia kwa vifo vya watu takribani milioni 3 duniani pia kudhoofisha afya ya watu wengi kwa ujmla. Pombe imekuwa ikiathiri hasa watu katika umri wa miaka 15 mpaka 49 huku wanaume (7.1%) wakiathiriwa zaidi  kuliko wanawake(2.2%).

Kiuhalisia ni kuwa pombe imekuwa moja ya vyanzo vya aidha moja kwa moja au visivyo moja kwa moja vya magonjwa mbalimbali katika mwili wa binadamu takribani zaidi ya magonjwa 30. Zaidi unywaji wa pombe unaweza kupelekea hata madhara kwa watu wengine ambao si wahusika wa kutumia pombe hiyo. Madhara ya kiafya yatokana na unywajiwa kupitiliza wa pombe ni kama ifuatavyo katika makundi yake.

1. Saratani

-Tafiti mbalimbali zimeonesha uwepo wa uhusiano wa unywaji wa kupitliza wa pombe na baadhi ya saratani. 

-Saratani ambazo zimeweza kuripotiwa zikiwa na uhusiano na matumizi ya pombe ni pamoja na saratani ya; Koo, Mdomo, Tumbo,Ini, Utumbo mpana,Matiti, tezi dume, n.k

Saratani ya Ini

2. Ugonjwa wa kisukari

-Unywaji wa pombe kupindukia kumechanga sana kwa ugonjwa wa kisukari ambapo ugonjwa huu unaibuka kwa kiasi miongoni mwa watu

-Tafiti mbalimbali zimeweza kufanyika kwa makundi mbalimbali na kuweza kubaini kuwa watu waliokuwa na unywaji wa pombe kupita kiasi walikuwa na nafasi kubwa ya kupata ugonjwa huu . Hii inaweza pia kuchangiwa na madhara ya pombe kuongeza uzito na mafuta mwili

3. Shinikizo la juu la damu

-Unywaji wa pombe kupitiliza umehusishwa na kuibuka kwa tatizo la shinikizo la juu la damu na kuendelea kuwa moja ya changamoto zinazoathiri udhibiti wake kwa wagonjwa hawa wenye shinikizo la juu la damu

-Kwa mgonjwa mwenye shinikizo la juu la damu ni muhimu kuepuka pombe au kunywa kwa kiwango cha wastani kinachoshauriwa.

4. Shambulio la moyo

- Pombe imeweza kuhusishwa na matukio ya shambulio la moyo ambapo mishipa ya damu ya moyo inashindwa kupata damu ya kutosha na hivyo kufanya moyo kushindwa kufanya kazi. Hii inawezekana inatokana na kupanuka kwa moyo kutoka na shinikizo la juu la damu la muda mrefu.

-Pia kumekuwa na uhusiano wa kiwango cha unywaji pombe na suala la kuathiri  mfumo wa umeme  wa moyo ambapo huweza  kupelekea moyo kushindwa kudunda inavyotakiwa na kusababisha kifo cha ghafla.

5. Kiharusi

-Pombe huwa athari katika shinikizo la damu ambalo huathiri kwa kiasi kikubwa mishipa ya damu sehemu mbalimbali katika mwili ikiwemo mishipa ya kwenye ubongo. 

-Kuathirika kwa mishipa ya damu katika ubongo huweza kuepekea kupata kiharusi.

6. Maradhi ya akili

-Matumizi ya pombe kupitiliza yameweza kuhusishwa na kuibuka kwa magonjwa ya akili huku hali ya utegemezi wa pombe ikiwa inahusishwa sana kama chanzo cha baadhi ya dalili.

-Pombe huweza kupelekea mtu kupata hali ya sonona na wasiwasi ambavyo vyote mwisho wa siku huathiri utendaji wa kazi za kila siku wa muhusika.

-Unywaji wa pombe kupindukia kwa muda mrefu huweza kupelekea magonjwa ya akili ambapo mtu hupatwa na hali ya kuchanganyikiwa, lakini pia pombe imeonekana kusababisha kupatwa na degedege.

7. Kuharibu Ini na Kongosho

-Ini na kongosho ni viungo muhimu sana katika mwili wa binadamu kutokana na kazi kubwa zinazofanywa na viungo hivi. 

-Unywaji wa pombe kupitiliza unaweza kupelekea ini na kongosho kuumia moja kwa moja na kufanya viungo hivi kushindwa kufanya kazi na kuhatarisha maisha ya mtu.

-Baadhi ya matokeo ya muda mrefu ya athari za pombe kwenye ini na kongosho ni kupelekea saratani za viungo hivi lakini ini inaweza kuathirika kwa kunywea (kupungua ujazo) hali ambayo kwa kiingereza inaitwa Cirrhosis. 

8. Mawe kwenye mfuko wa nyongo

-Matumizi ya pombe kupitiliza huchangia kwa ongezeko la wagonjwa wenye mawe katika mfuko wa nyongo hali ambayo hupelekea maumivu ya makali sana upande wa kulia wa juu wa tumbo.

9. Udhaifu wa mifupa

--Tafiti zimeonyesha  unywaji wa pombe kupitiliza humeonekana kuathiri mifupa kwa kuifanya kuwa dhaifu na hivyo kuweza kusababisha uwezekano mkubwa wa kuvunjika mifupa hiyo.

10. Gauti 

-Kunywa pombe kupindukia imeoneka kuchochea kwa ugonjwa wa gauti (baridi yabisi) ambao huathiri maungio mbalimbali ya mwili kwenye miguu na hata mikono kwa kusababisha maumivu makali na kuvimba kwa maungio haya.

-Kama tayari una tatizo hili ni vyema basi kuacha pombe au kupunguza unywaji wa pombe kama inavyoshauriwa.

12. Kuathiri mtoto tumboni kwa mama mjamzito

-Unywaji wa pombe kwa mama mjamzito ni hatari mno kwani athari yake kwa mtoto haiwezeki kurekebishwa.

-Pombe kwa mama mjamzito hupelekea kuathiri ubongo wa mtoto na hata kusababisha kutojengeka vizuri kwa viungo vya kichwa. 

-Mtoto hupata shida katika ukuaji na kuwa na matatizo ya akili kutoka na athari ya pombe katika mfumo wa fahamu.

-Athari kubwa ya pombe hutokea katika miezi mitatu ya mwanzo ya ujauzito ambapo mtoto ndio anajengeka 

-Acha pombe sana ewe mama mjamzito kwa ustawi bora wa mtoto.

13. Kupoteza kumbukumbu

-Tafiti zimeonesha kuwa unywaji wa pombe wa kupindukia unaweza kuathiri ubongo na hivyo kupelekea tatizo la kupoteza kumbukumbu mara kwa mara.

-Hali hii huweza kuchangia hata katika kupunguza ufanisi wa kazi za kila siku ofisi au shuleni.

14. Kujiumiza kwa ajali au vurugu.

-Moja ya mambo ambayo pombe husababisha ni kupoteza uwezo wa kudhibiti mazingira ya nje ikiwa ni pamoja na kufanya maamuzi sahihi, hii huendana sambamba na kiwango cha pombe unachokunywa.

-Hali hii huweza kupelekea mambo mbalimbali kutoka kama vile ugomvi, ajali ya gari n.k ambapo hupelekea kujiumiza sehemu za mwili au kupata ulemavu wa kudumu.

Suala la kuacha pombe ni muhimu sana kwa afya bora kutokana na ukweli ni kwamba athari ni nyingi zaidi ya hizi zilizotajwa hapa zikigusa nyanja mbalimbali za kiafya, kiuchumu, kisaikolojia na kijamii. Kama umeshaanza unywaji wa pombe kwa muda mrefu basi ni vyema kuonana na daktari kwa ajili ya kujadili namna bora ya kuacha na kama hujaanza kunywa basi unashauriwa usijaribu kuanza. 

Read More

MLO UPI WA CHAKULA UMEKUWA UKIUTUMIA MARA KWA MARA KATI YA AINA HIZI NNE (4) ZA MILO YA CHAKULA?

 Kumekuwa na uandaji wa aina mbalimbali za milo ya chakula hasa kulingana na malengo fulani kama vile kupunguza uzito, kuongeza uzito, kupambana na magonjwa fulani n.k. Kwa ujumla mlo bora hutusaidia kuwa na afya bora na hivyo kuepukana na magonjwa. Shirika la Afya Duniani (WHO) linasisitiza ulaji bora ambao unadhibiti matumizi ya mafuta mengi na yasiyo salama mwilini,  sukari nyingi (ya kuongeza) pamoja na chumvi nyingi lakini kuongeza ulaji wa matunda, mboga za majani, mboga za mimea jamii ya kunde, karanga na nafaka zisizokobolewa. Kutokana na kuzingatia ulaji bora wa chakula, zifuatazo ni aina nne (4) ambazo zimeandaliwa ili kupata matokeo mazuri kiafya

1. Mlo wenye mafuta kidogo

-Mlo huu ni mzuri sana kwa watu wenye kutaka kupunguza uzito au kudumisha uzito wa kawaida walionao.

-Vyakula vyenye mafuta huchangia sana kwa lishe-nguvu mwilini na hivyo kupelekea kukusanyika kwa mafuta.Hali hii hupelekea ongezeka la uzito na kuongeza uhatari wa magonjwa ya moyo, kisukari na presha.

-Njia bora ya kufanikiwa katika mlo huu ni pamoja na kupata ushauri kutoka kwa mtaalamu wa lishe kuweza kuandaa menyu (ratiba) maalamu kwa mlo huu kulingana na mwili.

-Kama chakula chako unaweza kukipima kwa usahihi basi ili kufanikisha mlo huu unatakiwa kutumia mafuta asilimia 30 au pungufu ya nishati katika chakula chote ambapo mafuta huwa na nguvu ya kilocalori 9.4 kwa kila gramu 1 (9.4Kcal/g).

2. Mlo wa vyakula vya mimea.

-Maana halisi ya mlo huu ni kuhusisha ulaji wa nafaka, matunda, mboga mboga, mboga jamii ya kunde na karanga wakati vyakula kutoka katika vyanzo wa wanyama huondolewa.

-Ulaji wa mlo huu huonekana na matokeo chanya katika kupunguza magonjwa ya moyo, shinikizo la juu la damu, kisukari, unene na pamoja na baadhi ya saratani.

-Kutokana na maana halisi ya aina ya mlo huu, kuna uwezekana wa kupata upungufu wa madini ya Calcium pamoja na vitamini B12 endapo hatatumia kabisa vyakula katika vyanzo vya mimea. Hivyo ni muhimu kuwa na kiasi kidogo cha vyakula hivi au kutumia virutubisho mbadala vya vitamini

3. Mlo wa DASH. 

-Je, unasumbuliwa na shinikizo la juu la damu? Basi huu ndio mlo wako sahihi kabisa kwani ni bora kabisa kwa afya lakini pia husaidia kudhibiti shinikizo la juu la damu, hupunguza uwezekano wa kupata saratani ya utumbo mpana, maradhi ya moyo, gauti n.k

-DASH (Dietary Approches to Stop Hypertension) ni mlo ulioandaliwa ukihusisha 

• Ulaji wa matunda mara 4 hadi 5 katika siku
• Ulaji wa mboga za majani mara 4 hadi 5 katika siku
• Utumiaji wa maziwa au zao la maziwa mara 2 hadi 3 kwa siku pamoja na
• Utumiaji wa mafuta asilimia 25 au pungufu

-Matumizi ya mlo huu yamekuwa ya msaada mkubwa sana kwa wagonjwa wenye tatizo la shinikizo la juu la damu (presha) kwani tafiti zimeonyesha mafanikio makubwa ya mlo huu kwa kupunguza na kudhibiti presha.

4. Mlo wa Kimediterrania

-Mlo huu wa Kimediterrania unahusisha zaidi utumiaji wa vyakula vifuatavyo;

• Matunda kwa wingi
• Mboga za majani kwa sana
• Nafaka zisizokobolewa
• Maharagwe na mafuta ya mbegu kama vile olive na alizeti
• Utumiaji kidogo au wastani wa mvinyo

-Vyakula vingine vinavyohusishwa katika mlo huu ni kiwango kidogo vya samaki, nyama nyeupe, mazima  na nyama nyekundu kwa kiwango kidogo mno.

-Aina hii ya mlo imechangia kwa kiasi kikubwa upungufu wa saratani mbalimbali kama utumbo mpana, tezi dume n.k lakini pia umepunguza maradhi ya mfumo ya fahamu kama vile Parkinson ambao huwapata sana wazee na kuwafanya wana kuwa na mitetemo ya mwili.

Hii ni baadhi ya aina ya milo ambayo unaweza ukaandaa nyumba ili kuweza kujenga afya bora.Ni muhimu sana kuweza kuwasiliana na mtaalam wa lishe ili kuweza kupata mpangilio sahihi wa vyakula vyako katika mlo kulingana na wewe binafsi kutokana kuwa na utofauti wa mtu na mtu.

  

Read More

UNAHITAJI KUJUA MAMBO KUMI NA MOJA (11) YANAYOWEZA KUPELEKEA KWA UGONJWA WA KISUKARI AINA YA PILI

 Kisukari ni ugonjwa ambao hujidhihirisha kwa kiwango kikubwa cha sukari katika damu kuliko kawaida. Hii inatoakana na hitilafu katika uzalishaji wa homoni ya Insulin katika kongosho au ukinzania wa homoni hii kwenye tishu mbalimbali za mwili. Aina ya pili ya ugonjwa wa kisukari umehusishwa na vihatarishi mbalimbali ambavyo vinaweza kubadilishwa na visivyoweza kubadilishwa. 

1. Kutofanya mazoezi

-Kushindwa kufanya mazoezi ya mwili hupelekea nguvu nyingiya chakula kutotumika na hivyo kuhifadhiwa katika mwili kama mafuta. 

-Mafuta mengi mwilini huongeza ukinzani katika tishu dhidi ya homoni ya Insulini lakini pia mafuta mengi mwili hupelekea ongezeko kubwa la uzito au unene ambavyo huchangia Insulini kushindwa kufanya kazi.

2. Ulaji usio bora

-Ongezeko kubwa la matumizi ya vyakula vyenye sukari nyingi sana hasa juisi za viwandani, soda, biskuiti, pipi, n.k pamoja na mafuta mengi (hasa mafuta kutoka kwa wanyama)

-Kupunguza ulaji wa mboga mboga za majani, matunda na nafaka isiyokobolewa

-Haya yote hupelekea ongezeko la uzito au unene na kuchangia maradhi ya kisukari.

3. Uzito uliopitiliza au unene.

-Matokeo ya kutofanya mazoezi na ulaji usio bora hupelekea uzito uliopitiliza, hii inatokana na mkusanyiko wa mafuta ndani ya mwili hasa kwenye viungo vya ndani (ini, moyo n.k) na chini ya ngozi.

-Mafuta haya huchangia kwa Insulini kushindwa kufanya kazi ya kuchukua virutubisho (sukari) kutoka kwenye damu kwenda tishu za mwili.

4. Uvutaji wa sigara

-Sigara ni kihatarishi kibaya kutoakana na kemikali ambazo si nzuri zinazotoka katika moshi. 

-Sigara huepelelea kupunguza ufanisi wa kazi wa homoni ya insulini na pia huchangia kusambaa kwa mafuta yaliyozidi mwilini. Hali hii huweza kupelekea ugonjwa wa kisukari

5. Madawa 

-Kuna madawa mbalimbali yanayotibu maradhi mengine huweza kukuweka katika mazingira hatarishi ya ugonjwa wa kisukari endapo utayatumia kwa muda mrefu. Mfano wa dawa hizo ni pamoja na steroidi (kama prednisolone n.k)

-Ni vyema kujadiliana na daktari wako dawa mbalimbali unapoandikiwa hospitalini.

6. Kemikali za kwenye mazingira

-Kemikali hizi huweza kuchangia tatizo hili mara baada ya muda mrefu kupita huku mwili ukiwa katika mazingira yenye kemikali hizo.

-Baadhi ya kemikali zinapatikana kwenye maji (arseniki), kemikali za viwanda hasa vya plastiki na kemikali za madawa ya shambani na nyumbani.

7. Kutopata usingizi wa kutosha.

-Tafiti mbalimbali zimeonesha kuwa kuna uhusiano kati ya kutopata muda wa usingizi wa kutosha ambapo ni masaa 6 au chini na matatizo ya kiafya kama unene na ugonjwa wa kisukari.

-Hali hii imeonekana kuchangiwa na mabadiliko mbalimbali ya mwili  kwa mtu anayekosa muda wa kutosha wa usingizi.

-Inashauri kwa mtu mzima kupata angalau masaa 7 ya usingizi huku watoto wakipata muda zaidi.

 8. Magonjwa kadhaa.

-Baadhi ya magonjwa yamekuwa yakichangia kwa kuibuka kwa aina hii ya kisukari mfano ni pamoja na maradhi ya wanawake kutoka na kukosekana kwa uwiano wa homoni (Polycystic Ovarian Syndrome) na hata kisukari cha ujauzito

9. Histori ya ugonjwa wa kisukari katika familia.

-Inapotokea katika familia kuna mzazi au ndungu wa tumbo moja ana ugonjwa wa kisukari, hii inaongeza uwezekano mkubwa kwa ndugu (mzao) mwingine kupata kisukari kwa siku za mbeleni. 

-Hii imehusishwa na mchango wa vinasaba kwa ugonjwa wa kisukari.

10. Umri

- Nafasi ya kupatwa na ugonjwa wa kisukari aina hii hongezeka kadiri ya umri unavyosonga. Watu wenye umri zaidi ya miaka 45 wako kwenye hatari zaidi. 

-Kutokana na mabadiliko ya mtindo wa maisha na ulaji kwa watoto imepelekea vijana wadogo pia kuathiriwa na kisukari aina hii.

11. Asili ya jamii.

-Aina hii ya kisukari imeonekana kuathiri sana watu wenye asili ya afrika, hispania na hata waamerika kuliko watu wenye asili tofauti na hizi.

Ni vizuri kuchukua tahadhari mapema kwa mambo ambayo yako ndani ya uwezo(jambo la 1 hadi 8) kuliko kusubiria mpaka tatizo likukute. Jitahidi kufanya uchunguzi katika vituo vya afya kila baada ya muda fulani endapo utakuwa na vihatarishi vingine.

Read More