DHANA SABA (7) POTOFU KUHUSU UGONJWA WA SIKO SELI MIONGONI MWA BAADHI YA WATU KATIKA JAMII.

 Mbali na kuimarika kwa huduma za afya kiasi cha kupelekea watu wengi wenye ugonjwa wa siko seli kugundulika na kupata tiba sahihi bado watu mbalimbali wamekuwa na mitazamo ambayo si sahihi kuhusu ugonjwa huu. Hali hii imechangikwa na watu wengi kutokuwa na ufahamu pamoja na maarifa kuhusu ugonjwa huu na hivyo kujikuta wakishauriana na kupeana taarifa zisizo sahihi na kuhatarisha maisha ya wagonjwa hawa. 

Dhana potofu ambazo zimekuwa zikizunguka katika jamii kuhusu ugonjwa wa siko seli ni pamoja na;

1. Siko seli ni ugonjwa wa laana kutoka kwa Mungu.

-Baadhi ya wanajamii amekuwa wakiamini kuwa ugonjwa huu ni kama laana kutoka kwa Mungu katika kuwaadhibu wazazi na hata familia kwa ujumla.

-Hali hii imepelekea unyanyaaji na kutengwa kwa wagonjwa pamoja na familia zao jambo ambalo si sawa kabisa.

Ukweli: Siko seli ni ugonjwa kama magonjwa mengine na ni ugonjwa wa urithi wa vinasaba vyenye hitilafu kutoka kwa wazazi wawili vinavyopelekea uzalishaji wa chembe nyekundu zenye umbile la mundu badala ya duara.

2. Mgonjwa siko seli hawezi kuishi zaidi ya miaka 21.

-Taarifa hii imekuwa ikizungumziwa miaka na miaka kiasi cha kuleta hofu kubwa miongoni mwa wagonjwa na hata wanafamilia wanaotoa huduma.

Ukweli: Wagonjwa wa siko seli wanaweza kuishi zaidia ya miaka hiyo kama watu wengine wa kawaida na hii inatokana na maendeleo makubwa katika huduma za afya kuanzia;

• wagonjwa kugundulika mapema na kuanza matibabu mapema katika vituo vya afya.
• kuimarika kwa kliniki za kila mwezi kwa wagonjwa hawa
• kufuata mtindo bora wa maisha, ushauri wa madaktari n.k

-Mambo yote haya yamechangia kuboresha maisha ya wagonjwa wa siko seli na hivyo kuzuia vifo vya mapema ukilinganisha na zamani.

3. Mgonjwa wa siko seli anakuwa amerogwa.

-Ni dhana ya imani za kishirikin ambayo imepelekea madhara makubwa sana kwa wagonjwa hawa kwani wagonjwa wengi wamekuwa wakipelekwa kwa waganga wa kienyeji ili kupata tiba. 

- Hii husababisha wagonjwa kuathiriwa na madawa ya kienyeji bila ya kupata nafuu yoyote na mwishoni kupoteza maisha

Ukweli: Siko seli si ugonjwa wa kurogwa na hakuna dawa yoyote ya kienyeji ambayo imeshathibitishwa wa wataalum serikalini katika kutibu na kuponyesha ugonjwa huu.

4. Mgonjwa wa kike wa siko seli haruhusiwi kubeba mimba.

-Hii ni dhana ambayo imekuwepo na kuwaaminisha mabinti wengi tangu wakiwa umri mdogo kuwa hawaruhusiwi kushika mimba kutokana na ugonjwa walio nao. 

Ukweli: Mgonjwa wa kike wa siko seli anaweza kushika mimba kama watu wengi, suala la msingi hapa ni kutambua kuwa mimba ya mama mjamzito mwenye siko seli ni mimba iliyo katika kundi la mimba zinazohitaji uangalizi wa karibu (mimba iliyo katika uhatari) endapo atashika.

Hii ni kutokana na athari zinazoweza kuibuka kutokana na ugonjwa wa siko seli kwenye mimba na namna mimba inavyoweza kuathiri ugonjwa wa siko seli kwa mama mjamzito.

 Hivyo ni muhimu kuonana na daktari wa uzazi kabla ya kushika mimba kwa ajili ya kufanyiwa tathmini mbalimbali.

5. Mgonjwa wa siko seli anaweza kumpatia ugonjwa mtu mwingine kwa kushikana.

-Hii si kweli kabisa kwani siko seli si ugonjwa wa kuambukizwa kutoka kwa mtu mmoja kwenda kwa mtu mwingine kama vile UVIKO-19, UKIMWI n.k

-Dhana hii pia inapelekea manyanyaso na kutengwa kwa wagonjwa wa siko seli na hivyo kuwaathiri kisaikolojia

Ukweli: Siko seli ni ugonjwa wa urithi wa vinasaba vyenye hitilafu kutoka kwa wazazi wawili vinavyopelekea uzalishaji wa chembe nyekundu zenye umbile la mundu badala ya duara.

6. Mgonjwa wa siko seli haoi/haolewi.

-Dhana hii huweza kupelekea huweza kupelekea kuvunjia kwa mahusiano ya wagonjwa hawa na wenza wao lakini pia huwaathiri vijana kisaikolojia

Ukweli: Mgojwa wa siko seli anaweza akaoa au kuolewa kama wengine ila suala la kuzingatia ni kuwa anashauri kupata mwenza ambaye si mgonjwa kama yeye na wala hajabeba vinasaba vya ugonjwa wa siko seli. Hii husaidia katika kuzuia mwendelezo wa kupata watoto wenye siko seli katika familia.

7. Siko seli ni ugonjwa wa watu weusi tu. 

-Ni mtazamo mwenye makosa kuhusisha ugonjwa huu na rangi za watu na hii huweza kuleta mitazamo mingine hasi kwa watu wa rangi fulani.

Ukweli: Ugonjwa wa siko seli unaathiri jamii mbalimbali takribani katika mabara yote duniani japokuwa katika kuathiri huku idadi ya wagonjwa imekuwa ikitofautiana kutokana na sababu mbalimbali kama vile mifumo ya afya katika kudhibiti tatizo n.k

Dhana potofu katika jamii zimekuwa zikichangia katika kurudisha nyuma jitihada mbalimbali za uboreshaji afya hasa kwa wagonjwa hawa na hata katika kudhibiti tatizo hili. Hivyo kila mtu anatakiwa kuwa balozi wa mtu mwingine katika kusambaza taarifa za ukweli. Tuzidi kuongeza umakini katika kuchambua taarifa mbalimbali zinazotufikia katika vyombo vya taarifa na kama kuna wasiwasi wowote basi wasiliana moja kwa moja na daktari.

Read More

KWANINI DAWA YA HYDROXYUREA NI MUHIMU KWA WAGONJWA WA SIKO SELI

 Wagonjwa wa siko seli hupatwa na madhara mengi ya ugonjwa huu kutokana na matokeo ya chembe cha siko seli (seli mundu) kuziba mara kwa mara katika mishipa ya damu na pia chembe hizi kuvunjwa vunjwa kila baada ya muda mfupi (siku 10 hadi 20). Madhara haya wamepelekea kupunguza ubora wa maisha ya wagonjwa wa siko seli na hadi vifo. 

Mwaka 1998, dawa iitwayo Hydroxyurea ilianza kutumika kama dawa ya matibabu ya ugonjwa wa siko seli ambapo awali dawa hii ilitumika kama tiba ya saratani mbalimbali. Ni kweli kabisa kuwa dawa hii imefanya mapinduzi mkubwa mno katika matibabu ya wagonjwa wengi wa siko seli tangu ianze kutumika. 

Dawa ya Hydroxyurea husaidia katika matibabu ya ugonjwa wa siko seli lakini si kuponya ugonjwa huku ikifanya kazi kwa namna mbalimbali ikiwemo;

• Huongeza idadi ya hemoglobini F (Hii ni aina ya hemoglobini ambayo inapatikana kwa watoto wachanga au watoto walikoko tumboni kwa mama, hufanya kazi sawa na hemoglobini ya mtu mzima)
• Hupunguza chembe nyeupe za damu ambazo huchangia kwa matatizo katika mtiririko wa damu katika mishipa
• Huongeza kemikali ya Nitriki Oksidi ambayo husaidia katika kutanua mishipa ya damu

Kutokana na tafiti mbalimbali za dawa hizi kutoka kwa wataalamu wa afya, zifuatazo ndio faida wanazopata wagonjwa wa siko seli kwa kutumia dawa hii.

1. Hupunguza matukio ya kupata maumivu ya mara kwa mara

-Zaidi ya asilimia 50 ya matukio ya kupata maumivu katika maungio mbalimbali ya mwili hupungua kutokana na dawa hii kwani husaidia kupunguza idadi ya seli mundu katika mishipa ya damu hivyo ile hali ya selimundu kuziba mara kwa mara katika kuta za mishipa nayo hupungua.

-Mwisho wa siku tatizo la wagonjwa hawa kulazwa mara kwa mara hospitalini halo hupungua.

2. Hupunguza matukio ya kupatwa na matatuzo ya kifua

-Moja ya matatizo ya mara kwa mara ambayo huwasumbua wagonjwa wa siko seli ni pamoja na mfumo wa upumuaji ambapo hupumua kwa shida, maumivu makali ya kifua na hata homa kali.

-Matumizi ya dawa hii yamesaidia kupunguza matukio haya kwa zaidia ya asilimia 50 na hivyo namba ya wagonjwa kulazwa hospitalini nayo imepunguzwa.

3. Tiba ya kuongezewa damu mara kwa mara hupungua.

-Kuongezewa damu kwa wagonjwa wa siko seli limekuwa kawaida kwani wamekuwa wakipata upungufu wa damu mara kwa mara kutoka kwenye kiwango chao cha kawaida.Hii hutokana na seli mundu kuvunjwa ndani ya siku chache (10-20) na hivyo hupelekea wagonjwa wengine kuongezewa damu hata zaidi ya mara 4 kwa mwaka.

-Matumizi ya dawa hii yamesaidia kupunguza uhitaji wa damu mara kwa mara kwa wagonjwa na hivyo kupunguza madhara mengi yatokanayo na kuongezewa damu

4. Hupunguza uhatarishi wa wagonjwa kupata kiharusi.

-Moja ya madhara ya ugonjwa wa siko seli ni kuweza kupelekea kiharusi kwa wagonjwa hawa ambapo  hupatwa na dalili za kiharusi (maumivu makali ya kichwa, udhaifu wa mikono na miguu, dege dege, n.k 

-Hivyo kufuatia kipimo cha utrasaundi ya kichwa kwa wagonjwa hawa imekuwa rahisi kuweza kufahamu uwezekano au nafasi ya mgonjwa wa siko seli kupatwa na kiharusi.

-Kwa kutumia dawa hii basi imeweza kupunguza nafasi ya matukio ya kiharusi kutokea aidha kwa mara ya kwanza kwa ambaye hajawahi kupatwa au kutokujirudia kwa mara nyingine kwa ambao wamewahi kupatwa.

5. Huongeza miaka ya kuishi.

-Sababu nambari 1 inayoongoza kwa kupelekea vifo miongoni mwa wagonjwa wa siko seli ni matatizo ya mfumo wa upumuaji.

-Dawa hii imesaidia kupunguza madhara ya siko seli katika mfumo wa upumuaji hivyo kupunguza vifo vya mapema na wagonjwa wengi kuishi miaka mingi kama wengine.

6. Huboresha afya ya mgonjwa kwa ujumla.

-Kutokana na faida mbalimbali zilizotajwa hapo juu, dawa hii imesaidia sana kwa ujumla

• Kupunguza hali ya kulazwa mara kwa mara hospitalini kwa wagonjwa wengi, 
• Imesaidia wagonjwa wengi kutopoteza tena siku za kutokwenda kazini kutokana na kuumwa na
• Pia imesaidia watoto wengi kutokosa vipindi mashuleni kama kawaida.

-Hayo ni matokeo makubwa sana ya dawa hii ambayo awali hayakuweza kupatikana.

wagonjwa wa siko seli wakiwa na furaha tele

Dawa hii ya Hydroxyurea imekuwa dawa muhimu sana kwa wagonjwa wa siko seli na huleta manufaa haya mara baada ya muda mrefu wa kutumia dawa. Hydroxyurea inapatikana katika vituo vingi vya afya Tanzania na hivyo ni muhimu kwa mgonjwa wa siko seli kufika hospitali ili kuweza kujadiliana zaidi na daktari kuhusu dawa hii. 

Angalizo; Ni hatari kwa afya yako kutumia dawa hii bila ya ushauri, tathmini na idhini ya  daktari

Read More

FAHAMU NAMNA TATU (3) AMBAVYO UGONJWA WA SIKO SELI (SELIMUNDU) UNAVYOWEZA KURITHIWA KUTOKA KWA WAZAZI

 Siko seli ni ugonjwa wa urithi wa vinasaba (DNA) vya protini ya hemoglobini (Hb) yenye hitilafu iliyoko katika chembe nyekundu za damu kutoka kwa wazazi wawili.  Protini hii hufanya kazi ya kubeba na kusafirisha hewa ya oksijeni kutoka katika mapafu kwenda sehemu mbalimbali za mwili ili kutumika katika kutengeneza nguvu mwilini. 

Kwa kawaida protini hii inapokuwa haina hitilafu basi hufanya chembe nyekundu kuwa na umbo la duara na endapo protini hii inapokuwa na hitilafu katika ugonjwa wa siko seli basi chembe nyekundu hizi huwa na umbo la nusu mwezi au kifaa kiitwacho mundu au kama ndizi . 

Katika suala la urithi wa vinasaba kutoka kwa wazazi, mtoto hupokea kinasaba kimoja cha kutengeneza protini ya hemoglobini kutoka baba na kimoja kutoka kwa mama na hivyo kujenga pea (pair) ya vinasaba vya protini hii.

Zifuatazo ni alama ambazo hutumika katika kuelezea urithi wa vinasaba katika ugonjwa wa siko seli 

• HbA- Hii ni alama inayowakilisha protini ya hemoglobini ya kawaida 
• HbS- Hii ni alama inayowakilisha protini ya hemoglobini iliyo na hitilafu (yenye dosari)

Muhimu: Ili kupata mtoto wenye ugonjwa wa siko seli ni lazima wazazi wote wawili wawe wamebeba vinasaba vya ugonjwa wa siko seli yani (HbS)

Hizi ndio namna ambazo mtu anaweza kupata ugonjwa wa siko seli kutoka kwa wazazi

1. Endapo baba atakuwa ana vinasaba vya HbAS na mama atakuwa na vinasaba vya HbAS

-Baba mwenye HbAS tafsiri yake ni kuwa amebeba vinasaba vya ugonjwa wa siko seli ila si mgonjwa vilevile mama mwenye HbAS amebeba vinasababa vya ugonjwa wa siko seli ila si mgonjwa.

-Ili kupata mtoto mwenye ugonjwa wa siko seli basi baba atakuwa amehusika wa kutoa HbS moja na mama atahusika kutoa HbS moja na hivyo kumrithisha mtoto HbSS

- Wazazi hawa wana uwezekano wa kupata mtoto mwenye ugonjwa wa siko seli kwa asilimia 25 miongoni mwa watoto wanne watakao zaa.

Urithi wa siko seli kutoka kwenye wazazi waliobeba vinasaba vya ugonjwa

Tafsiri ya watoto waliopatikana ni kama ifuatavyo

i/ AA-Huyu ni mtoto ambaye mwenye protini za hemoglobini za kawaida kabisa (Kwanza kushoto)

ii/ AS- Hawa ni watoto ambao wamebeba vinasaba vya ugonjwa wa siko seli lakini si wagonjwa (Wawili katikati). 

iii/ SS- Huyu ni mtoto ambaye ni mgonjwa wa siko seli (Mwisho kulia)

2. Endapo mzazi mmoja ana vinasaba vya HbAS na mzazi mwingine ana vinasaba vya HbSS.

-Inapotokea mzazi mmoja amebeba vinasaba vya ugonjwa yani ni HbAS na mzazi mwingine ni mgonjwa tayari yani HbSS basi nafasi ya kupata mtoto mwenye ugonjwa wa siko seli ni asilimia 50 miongoni mwa  watoto wanne watakaozaa.

-Watoto  wawili wenye SS wakiwa na ugonjwa wa siko seli huku watoto wawili wenye AS wakiwa wamebeba vinasaba vya ugonjwa.

3. Endapo wazazi wote wana ugonjwa wa siko seli 

-Ikitokea wazazi wote wana ugonjwa wa siko seli yani baba ana HbSS na mama ana HbSS basi ni lazima watoto wote watakuwa na ugonjwa ugonjwa wa siko seli kwa nafasi ya asilimia 100.

Wazazi wa katikati (nyekundu) wenye ugonjwa siko seli wanazaa watoto wote wenye ugonjwa wa siko seli pia (wanne wenye nyekundu zote)

Ni muhimu sana kuna kutambua hali yako ya umiliki wa vinasaba vya ugonjwa wa siko seli ikoje ili kuweza kupata ushauri bora kutoka kwa daktari. Hii husaidia katika kufanya maamuzi sahihi hata katika kupata mwenza anayekufaa lakini zaidi husaidia katika kupunguza kasi ya urithishaji wa vinasaba vya ugonjwa huu ambavyo hupelekea katika ongezeko la wagonjwa wengi wenye siko seli. Endapo kuna historia ya ugonjwa wa selimundu katika familia au ukoo basi ni muda sahihi wa kufika katika hospitali ili kupata vipimo vya uchunguzi.

Read More

DALILI TANO (5) ZINAZOWEZA KUASHIRIA MTOTO KUWA NA UGONJWA WA SELI MUNDU.

 Seli mundu ni chembechembe yekundu ya damu ambayo inakuwa katika umbo la mfano wa kifaa kinachoitwa mundu(hutumika kukatia nyasi) au mfano wa umbo la ndizi tofauti na chembechembe nyekundu za kawaida. Seli mundu hizi hutokana na hitilafu kwenye vinasaba ambapo hupelekea uzalishaji wa protini yenye kasoro iitwayo himoglobini ambayo husaidia kubeba oksijeni katika damu. Protini hii inapokuwa katika mazingira yasiyona na oksijeni hupelekea seli mundu ambazo hushikana shikana na kutengeneza molekyuli kubwa na nzito yenye uwezo wa kuathiri mtiririko wa damu katika mishipa. 

Baadhi ya sifa za seli mundu hizi ni pamoja na;

• Zinakuwa zina uwezo wa kunasa katika kuta za mishipa ya damu na kuziba mishipa.
• Zinakuwa ngumu kubadilika maumbile hivyo zinashindwa kupenya vizuri katika mishipa ya damu
• Zinakuwa na siku chache za kuishi yani siku 10 mpaka 20 yani huvunjwa vunjwa.
  

Utofauti wa dalili na viashirai miongoni wa wagonjwa wenye seli mundu ni moja ya upekee wa ugonjwa huu huku dalili zikiwa zinachukua wigo wa dalili za kawaida hadi zile za hatari sana. 

Kuziba kwa mishipa ya damu pamoja na kuvunjwa kwa seli mundu ndio misingi mikubwa ya dalili mbalimbali vya ugonjwa huu ambazo si hususani kwa ugonjwa huu pekee, dalili hizo ni pamoja;

1. Maumivu ya maungio

-Moja ya dalili za awali za ugonjwa huu ni maumivu ya sehemu tofauti tofauti katika mwili na hii inaweza ikaendana na umri wa mgonjwa mfano;

•  Watoto wadogo miezi 6 na kuendelea huweza kuwa na maumivu haya kwenye maungio ya mikono na miguu yanayoambatana na kuvimba pamoja na wekundu wa maungio haya.
• Watoto miaka 2 kuendelea na wakubwa  huweza kuwa na maumivu kwenye kifua, tumbo na mifupa

Maumivu haya huwaweza kuwa kidogo hadi makali sana yasiyoweza kuvumilika mpaka kwenda hospitali. Maumivu haya mara nyingi yamekuwa si ya kuweza kuyatabiria, hutokea ghafla tu.

2. Kuchoka sana kutoka na upungufu wa damu.

-Upungufu wa damu mwili kutokana na seli mundu kuvunjwa vunjwa mwilini huweza kupelekea mtu kuwa mwenye uchovu sana na dhaifu. 

3. Kupumua(kuhema) kwa shida

-Hii huweza kutokana na sababu mbalimbali kama vile maumbukizi katika mapafu, upungufu wa damu mkubwa, pamoja na seli mundu kuathiri mishipa ya damu katika mapafu. Hali inaweza kuendana sabambana na maumivu ya kifua au kukohoa au vyote.

4. Manjano katika mwili

-Sehemu za mwili kama macho, ngozi na mdomoni  kuwa na rangi ya manjano ni moja  na dalili ambazo mgonjwa mwenye seli mundu anaweza kupata. Hali hii hutokana na kuvunjwa vunjwa kwa seli mundu na mfumo wa mwili ikiwa ikifanywa zaidi na bandama na ini.

5. Kuvimba tumbo 

-Moja ya dalili inayoonekana kwa watoto wenye ugonjwa wa selimundu ni kuvimba kwa tumbo zaidi upande wa kushoto na kama uvimbe ni mkubwa sana basi tumbo lote hujaa. 

-Hii ni kutokana na kuvimba kwa bandama ambapo bandama huvimba kwa sababu seli mundu nyingi hunashwa humo na kupelekea bandama kuwa kubwa zaidi.

- Wagonjwa wengi wenye seli mundu hadi kufika miaka 6 na kuendelea huwa na uwezekano mkubwa wa kutokua na bandama.

Dalili ni nyingi na tofauti tofauti za mtoto mwenye ugonjwa huu wa selimundu huku nyingi zikiwa  zinatokana na madhara ya muda mrefu ya ugonjwa huu. Ikumbukwe kuwa dalili za ugonjwa huu si za kipekee au hususani hivyo ni muhimu sana kwa mtoto kufikishwa hospitali na kufanyiwa uchunguzi zaidi na kupata tiba sahihi. Sio kila mwenye dalili tajwa hapo juu anatakuwa na ugonjwa wa selimundu

Read More

MAMBO TISA (9) AMBAYO MGONJWA MWENYE SELIMUNDU ANATAKIWA KUFANYIWA UCHUNGUZI KATIKA KLINIKI

Kutokana na ukubwa ugonjwa wa selimundu hasa madhara yake ni wazi kabisa mgonjwa wa selimundu anahitaji kufanyiwa tathimini ya kina zaidi anapohudhuria kliniki. Mgonjwa wa selimundu yuko kwenye mazingira hatari ya kupata athari katika mifumo mingi ya mwili, hivyo uchunguzi wa mifumo mbalimbali ni muhimu sana ili kuweza kujua afya halisi ya mgonjwa ndani ya kipindi fulani na pia kujua nini cha kufanya kutokana na hali aliyokutwa nao. Mambo yafuatayo ni muhimu kufanyiwa uchunguzi kila baada ya muda fulani ;

1. Uchunguzi wa figo

-Moja ya viungo vinavyoathiriwa na ugonjwa wa selimundu ni figo ambapo athari hii inaweza kupelekea figo kushindwa kufanya kazi na kuhitaji kubadili figo au kupata huduma ya kusafisha damu kwa mashine maalumu. Kipimo cha mkojo kinaweza kutoa taswira ya hali ya figo

-Hivyo mgonjwa yeyote mwenye umri wa miaka 10 na kuendelea ni lazima kuchunguzwa figo zake ili kujua utendaji kazi wake na kupata tiba sahihi endapo kuna hitilafu.

2. Uchunguzi wa moyo

-Wagonjwa wote wenye selimundu kuanzia miaka 18 na kuendelea wanatakiwa kufanyiwa vipimo vya moyo (ECG) ili kuona kama kuna mabadiliko yoyote ya umbo la moyo, kama kuna hitilafu katika mfumo wa umeme katika moyo n.k

-Endepa vipimo vya moyo vitakuwa kawaida basi mgonjwa ataruhusiwa kurudia tena baada ya miaka 3 mpaka 5. Si kila muda mgonjwa anayekuja hospitali anatakiwa kufanya vipimo hivi.

3. Uchunguzi wa shinikizo la juu la damu

-Uchunguzi huu ni muhimu kwani ongezeko kidogo tu la shinikizo la damu huweza kuchangia kuongeza nafasi ya  mgonjwa kushambuliwa na kiharusi

-Hivyo mgonjwa anatakiwa kujua shinikizo la damu kila mara anapoenda hospitali.

4. Uchunguzi wa macho.

-Mgonjwa wa selimundi mwenye umri wa miaka 10 na kuendelea anatakiwa kufanya upimaji wa macho kwa mtaalamu. 

-Na endapo hakutakiwa na shida katika macho basi anatakiwa kurudia tena uchunguzi baada ya mwaka 1-2.

5. Uchunguzi wa uhatari wa kupata kiharusi.

-Wagonjwa wote wenye selimundu wenye umri kati ya mika 2 hadi 16 anatakiwa kufanyiwa kipimo cha ultrasaundi kuangalia mtiririko wa damu katika mishipa ya ubongo.

-Kipimo hiki ni muhimu kwani kinauwezo wa kuonesha uwezekano wa mgonjwa kupata kiharusi na hivyo kupanga tiba sahihi mapema ili kumnusuru mgonjwa huyu

-Kila mwaka mgonjwa anatakiwa kufanya kipimo hiki katika vituo vya afya vvyenye huduma hii.

6. Uchunguzi wa mfumo wa hewa

-Mgonjwa wa selimundu anatakiwa kufanyiwa uchunguzi wa mapafu tangu akiwa mtoto mpaka anapoingia utu uzima kwasababu maradhi ya mfumo wa hewa kama Pumu huwapata sana wagonjwa wa selimundu.

-Endapo mgonjwa na historia ya dalili za mfumo wa hewa basi anatakiwa awe anafanya uchunguzi kila mwaka na kama hajawahi kuna na shida yoyote basi awe nafanya kila baada ya mwaka 1 hadi 2.

7. Uchunguzi wa ugonjwa wa sonona na wasiwasi.

-Ugonjwa wa selimundu ni moja katika ya magonjwa ambayo yanawapa shida sana wagonjwa kutoka na usumbufu wa mara kwa mara kutoka kwa ugonjwa na hii huwafanya kuishia kuwa na wasiwasi pamoja na sonona.

-Angalau kila mwaka wagonjwa hawa ni muhimu kunufaika na tathmini ya matatizo haya ya akili kutoka kwa wataalamu wa afya.

8. Uchunguzi wa miguu.

-Miguu ni kiungo mojawapo kinachoweza kuathirika kwa wagonjwa wenye selimundu na kupelekea vidonda sugu vya miguu. 

-Kila mara mgonjwa anapohudhuria hospitalini ni vyema kuchunguzwa miguu na kujua maendeleo yake.

9. Uchunguzi wa maendeleo ya ukuaji.

-Mgonjwa wa selimundu anatakiwa kufanyiwa tathimini ya mwenendo wa ukuaji wake kwani ugonjwa huu umekuwa ukiathiri maendelo ya ukuaji kwa wagonjwa wengi.

-Hii huusisha upimaji wa uzito na kimo cha mgonjwa na kufanya tathimini ili kujua ushauri wa lishe wa kumpatia mgonjwa endapo atakuwa na maendeleo duni ya ukuaji wake.

Mgonjwa wa selimundu anatakiwa kupata huduma pana zaidi ili kuweza kuboresha afya yake na kumuepusha na madhara mbalimbali yatokanayo na ugonjwa huu.  Jambo la msingi ambalo mgonjwa anatakiwa kuzingatia ni kufuata mahudhurio ya kliniki yake bila kuzembea.

Read More

JIEPUSHE NA MADHARA YA UGONJWA WA SELIMUNDU KWA KUZINGATIA MAMBO YAFUATAYO

 Maradha ya mara kwa mara yatokanayo na ugonjwa wa Selimundu hudhoofisha afya ya mtu na hata huweza kupelekea kifo. Kinga ni bora kuliko tiba, hivyo ni muhimu sana kuzingatia mambo yafuatayo ili kujiepusha na matatizo ya ugonjwa huu yanayoweza kusababisha kulazwa mara kwa mara,kukuingiza gharama ambazo hukutaraji na hata kuhatarisha maisha.

1. Kunywa maji ya kutosha kila siku

-Ni lazima kuzingatia unywaji wa maji ya kutosha ambayo ni safi na salama kila siku kulingana na uzito wako, shughuli na hali ya hewa.  Hii husaidia kuepusha visa vya mara kwa mara vya maumivu ya mwili kwenye mifupa, maungio, tumbo na kifua.

-Unywaji wa maji mengi husaidia kuzuia chembechembe za selimundu kuziba katika mishipa ya damu.

2. Kutumia vidonge vya Folic acid kila siku.

-Kutokana na kiasi ulichoambiwa na mtaalam wa afya, hautakiwi kuacha kutumia vidonge vya Folic acid hata siku moja. Vidonge hivi husaidia katika utengenezaji wa chembechembe nyekundu za damu ambazo hupungua kila siku kwa kuvunjwavunjwa (selimundu) na mwili.

3. Epuka hali ya hewa ya ubaridi sana au joto sana.

-Aidha ubaridi sana au joto sana huweza kuchangia kwa visa vya mara kwa mara vya maumivu makali ya viungo vya mwili na kupelekea kwenda hospitali kila baada ya muda mfupi.

-Majira ya badiri inashauri mgonjwa kujifunika kwa nguo nzito kama sweta au koti

4. Kunawa mikono yako kwa maji salama.

-Suala hii ni muhimu kwa wagonjwa hawa ukizingatia kuwa kinga ya mwili iko chini na hivyo wako kwenye uhatari wa kupata vimelea vya maambukizi kirahisi kutokana na mikono michafu.

5. Zingatia ulaji wa mlo kamili

-Ugonjwa wa selimundu husababisha kudhoofisha mwili, hivyo ni muhimu kuzingatia ulaji wa mlo wenye virutubisho vyote katika kiwango kilicho sahihi ili kuweza kujenga mwili na kuimarisha kinga ya mwili.

6. Epuka kuishi maeneo ya miinuko.

-Maeneo haya yaliyoinuka sana kutoka usawa wa bahari (mita 1900) huwa na kiasi kidogo cha oksijeni hivyo huchochea chembechembe za selimundu kuzidi kuleta hitilafu katika mishipa ya damu na hivyo kupelekea maumivu makali.

-Endapo utaenda katika mazingira haya basi jitahidi kunywa maji ya kutosha kuepuka na tatizo hili.

7. Zingatia  chanjo 

-Wagonjwa wengi wenye ugonjwa huu huwa kwenye uhatarishi wa maambukizi ya bakteri mwilini. Hivyo chanjo hushauri ili kuwakinga dhidi ya maradhi yatokanayo na bakteri hawa.

-Chanjo hizi ziko za aina mbili (PCV-13 na PPSV-23) ambazo hutakiwa kutolewa kwa wagonjwa hawa katika nyakti tofauti tofauti. Jitahidi kufika kituo cha afya kupata huduma hii

8. Epuka kufanya mazeozi magumu

-Mazoezi ni muhimu kwa watu wote hata walio na ugonjwa huu. Jambo la msingi ni kujitahidi kufanya mazoezi mepesi (wastani) na kuepuka mazoezi magumu ambayo ni yale yanayokufanya ushindwe kukamilisha sentensi pale unapojaribu kuongea na kufanya mapigo ya moyo kwenda haraka sana. 

-Mazoezi haya magumu huchochea maumivu ya mwili.

9. Kutumia dawa iitwayo Penicillin V ipasavyo

-Mgonjwa wa selimundu anatakiwa kutumia  dozi ya dawa hii kulingana na umri wake ili kujikiepusha na maradhi yatokanayo na vimelea vya bakteria. 

-Dawa hii hutumiwa na mgonjwa mpaka pale mgonjwa atakapofikisha umri wa miaka mitano (5). Ni muhimu kufuata maagizo ya daktari

10. Hudhuria kliniki mara kwa mara.

-Mgonjwa mwenye selimundu anashauri kuonana na mtaalamu (daktari) mara kwa mara ili kuweza kupata tathmini ya afya yake kwa kufanyiwa vipimo, kupata tiba na ushauri bora. 

Hutakiwi kusubiria tatizo kutokea ndipo unaenda kuonana na mtaalam wa afya. 

Mgonjwa wa selimundu anastahili maisha bora na salama kama watu wengine. Hii inawezekana kwa kufuata mambo yote yaliyoelezewa na mengi ambayo wataalamu wa afya wanaendelea kushauri. 

Read More

FAHAMU MATATIZO KUMI(10) YA KIAFYA YATOKANAYO NA UGONJWA WA SELIMUNDU

 Watu wengi wenye ugonjwa huu huanza kuonesha dalili and viashiria katika mwaka wa kwanza tangu kuzaliwa hasa kwenye umri wa miezi 5 au 6. Dalili na madhara ya ugonjwa huu huwa tofauti tofauti kutegemeana na mtu huku madhara ya ugonjwa huu yakiwa yanapishana yani ya wastani hadi makubwa zaidi. Uchunguzi na tiba ya mapema huweza kusaidia kutatua matatizo haya mapema sana, matatizo haya ni ;

1. Upungufu wa damu

-Kutokana na kuvunjwavunjwa kwa selimundu mwilini hii hupelekea chembechembe nyekundu za damu kupungua na hivyo mgonjwa kuanza kupata dalili za upungufu wa damu ikiwa ni pamoja na mapigo ya moyo kwenda haraka haraka, kuchoka haraka, kizunguzungu, kuvimba miguu n.k

- Hali hii huwpelekea wagonjwa wengi wenye selimundu kuongezewa damu mara kwa mara kwenye vituo vya afya.

2. Maumivu makali sana mwilini

-Kutokana na selimundu kuziba mishipa ya damu, hii hufanya seli au tishu kukosa damu na kupelekea maumivu makali mno hasa katika maeneo ya mifupa(mgongoni), maungio, kifuani, tumboni n.k

3. Kushambuliwa na vimelea vya maambukizi.

-Kutokana ni kupungua kwa kinga miongoni mwa wagonjwa hawa wa selimundu ikichangiwa na hitilafu katika bandama au kutoweka kabisa. Hii hupelekea mtu kushambuliwa mara kwa mara na vimelea mbalimbali vya magonjwa ikiwemo bakteria, virusi n.k hasa katika mifumo ya hewa na mkojo

.

4. Kushindwa kupumua vizuri

- Hii hupelekewa na aidha selimundu kuziba katika mishipa ya damu ya mapafu au kutokana na maambukizi ya vimela ya bakteria au virusi katika mapafu. Endapo tatizo hili likitokea basi mgonjwa hupatwa na maumivu ya kifua, kukohoa, homa na kupumua kwa shida.

-Tatizo hili huwapelekea wagonjwa wengi kupelekwa hospitalini na kupata msaada wa oksijeni ya ziada pamoja na damu.

5. Kupatwa na kiharusi

-Moja ya matatizo makubwa ambayo mgonjwa wa selimundu anaweza kuyapata ni pamoja na hili la ubongo kuathirika kutoka na kukosa damu ya kutosha.

-Baadhi ya dalili za tatizo hili ni ; udhaifu wa mikono au miguu hasa upande mmoja, kichwa kuuma sana, degedege, kupoteza fahamu, kushindwa kuongea au kuongea kwa tabu.

-Ni muhimu mgonjwa wa selimundu kufanya kipimo cha kichwa ili kufahamu hali yake ya uhatarishi wa kupata kiharusi

6. Kusimama (kudinda) kwa uume muda mrefu

-Tatizo hili hutokea pale uume wa mgonjwa wa selimundu kusimama kwa muda wa masaa mawili au zaidi na kusababisha maumivu makali sana.

-Hii hutokana na athari ya selimundu katika mishipa ya damu ya uume na tatizo hili likiendelea kutokea mara kwa mara huweza kupelekea uume kushindwa kufanya kazi kabisa.

-Muwashishe mgonjwa hospitalini endapo atapatwa na hali hii ili kupata matibabu ya mapema

7. Kuharibu figo

-Figo pamoja na mfumo mzima wa mkojo huweza kuharibiwa na ugonjwa huu wa selimundu ambapo figo kushindwa kuchuja vizuri damu. Hii hutoka na athari ya chembechembe za selimundu katika mishipa ya figo

8. Mawe kwenye mfuko wa nyongo.

-Hili tatizo hutokea pale mawe yanpotengenezwa na kujikusanya katika mfuko wa nyongo na kupelekea hali ya maumivu makali na ya kujirudiarudia mara kwa mara sehemu ya tumbo uapnde wa kulia juu.

9. Kuharibu moyo.

-Chembechembe za selimundu hupelekea hitilafu katika misuli ya moyo na mabadiliko ya umbo lake kwa ujumla na hii hufanya moyo kushindwa kufanya kazi vizuri. Hili ni moja matatizo yanayochangia vifo kwa wagonjwa hawa.

Baadhi ya dalili ni pamoja na kushindwa kuhema vizuri, kuvimba miguu, kuchoka haraka n.k

10. Upofu

-Athari ya chembechembe za selimundu katika mishipa ya damu ya kwenye macho husababisha uwezo wa macho kuona taratibu taratibu na mwisho wa siku huweza kupelekea upofu moja kwa moja.

10. Kudhoofisha mwili

-Ugonjwa huu huwafanya watu wengi miili yao kuwa dhaifu, hii ikichangiwa na hali ya kupatwa na maradhi ya mara kwa mara ambayo yanaathiri hali ya kiafya kwa ujumla.

Matatizo haya ya selimundu yamekuwa na mchango mkubwa katika kusababisha vifo vya wagonjwa wengi. Selimundu bila ya matatizo haya inawezekana, kitu cha msingi ni kuzingatia masuala ya msingia ambayo wataalamu wa afya wanashauri kufanyika na kupata tiba sahihi mahospitalini. Jitahidi kuonana na daktari ili kujua maendeleo yako. 

Read More