CHANGANYA MBOGA ZA MAJANI NA MATUNDA YA RANGI TOFAUTI TOFAUTI KATIKA SAHANI LAKO KWA MATOKEO BORA KIAFYA .

Kila mara wanasayansi wanazidi wanaleta matokeo mapya ya tafiti yakionesha faida za kiafya za ulaji wa matunda kila siku katika mwili hasa katika kupunguza kuibuka kwa magonjwa sugu kama vile kisukari, saratani, maradhi ya moyo, kiharusi, shinikizo la juu la damu n.k. Kiwango cha ulaji wa matunda na mboga za majani kwa siku hutofauti mtu na mtu kulingana na umri, jinsi, kiwango cha shughuli katika siku pamoja na afya ya mtu kwa ujumla.

Pamoja na yote hayo, namna nyingine ambayo imeonekana ni nzuri katika ulaji wa matunda na mboga za majani ni kuchanganya rangi tofauti tofauti za vyakula hivi ili kuweza kupata matokeo makubwa zaidi kiafya kutokana na ukweli kwamba rangi hizi zimebeba uzito mkubwa kwenye afya ya binadamu. Hii inaweza kuonekana kama ifuatavyo;

1. Mboga za majani na matunda yenye rangi NYEKUNDU.

-Wekundu wa vyakula hivi umeundwa kutokana na pigmenti (kemikali) zinazoitwa "lycopene" na "anthrocyanins"

-Pigmenti hizi husaidia katika kuulinda mwili dhidi ya maradhi ya saratani (lycopene) pamoja na kuimarisha afya ya moyo(anthrocyanins)

-Mfano wa mboga za majani na matunda mekundu ni pamoja na;

• Tikiti maji
• Nyanya
• Apple nyekundu
• Mapera mekundu
• Zabibu
• Komamanga
• Hoho na pilipili nyekundu n.k

2. Mboga za majani na matunda yenye rangi ya ZAMBARAU

-Pigment (kemikali-anthrocyanins) katika rangi za matunda haya husaidia sana kulinda seli za mwili na hivyo  husaidia kupunguza uhatarishi wa maradhi ya saratani, kiharusi na maradhi ya moyo

-Mfano wa matunda na mboga hizi ni pamoja na;

• Biringanya
• Matunda ya pesheni 
• Beetroots
• Plums
• Kabeji
• Beri n.k
  

3. Mboga za majani na matunda yenye rangi ya KIJANI.

-Rangi ya kijana katika matunda na mboga hujengwa na pigmenti iitwayo "chlorophyll" na baadhi ya matunda na mboga huwa na kemikali iitwayo "Lutein". Kemikali hizi kwa ujumla husaidia kuulinda mwili dhidi ya matatizo ya macho 

-Pia kemikali "indole" iliyopo katika baadhi ya mboga za majani kama vile; broccoli, cauliflower na kabeji husaidia katika kulinda miili dhidi ya saratani mbalimbali.

-Pia vyakula hivi ni vyanzo vizuri vya Vitamin Foliki asidi ambayo husaidia kuzuia kasoro za kimaumbile kwa mtoto aliye tumboni kwa mama mjamzito (kama vile mgongo wazi)

-Mfano wa kundi hili ni;

• Matango
• Spinachi
• Chainizi
• Sukumawiki
• Parachichi n.k

4. Mboga za majani na matunda yenye rangi ya NJANO/CHUNGWA.

-Kundi hili huwa na kemikali asilia iitwayo "carotenoids" ambazo huwa na faida kubwa katika mwili lakini pia vyakula hivi huwa na virutubisho wa vitamini A, C na Foliki asidi. Tafiti mbalimbali zimeonesha kuwa kundi hili lina faida zifuatazo kiafya

• Kuimarisha uwezo wa kuona na kuzia magonjwa ya macho; kutokana na vitamini A katika vyakula hivi
• Kupunguza uwezekano wa kupatwa na maradhi ya moyo na saratani.
• Kuimarisha kinga ya mwili 
• Kuboresha afya ya ngozi na kuta mbalimbali katika viungo vyenye uwazi mwili (mishipa ya damu, mfumo wa chakula n.k)
• Kuzuia kasoro za kuzaliwa za mtoto tumboni kwa mama mjamzito.

-Mfano wa matunda na mboga katika kundi hili ni pamoja na;

• Machungwa
• Ndizi
• Karoti
• Maboga
• Mapapai n.k
  

5. Mboga za majani na matunda yenye rangi NYEUPE/KAHAWIA

-Kundi hili huwa na kemikali asilia dhidi ya vimelea vya virusi na bakteria lakini pia huwa na madini ya kutosha ya potashiamu.

-Pia huwa kemikali kama vile "allicin" ambazo husaidia katika;

• kupunguza lehemu (cholesterol) mwilini
• Kudhibiti shinikizo la damu
• Kupunguza nafasi ya kupatwa na saratani ya tumbo pamoja na maradhi ya moyo.

-Mfano wa matunda na mboga katika kundi hili ni;

• Vitunguu swaumu
• Tangawizi
• Ndizi
• Vitungu maji
• Uyoga n.k
  
  
  

Hakuna sababu ya kuendelea na kula aina moja ya matunda na mboga za majani huku ukifahamu umuhimu wa kula matunda na mboga za majani za aina katika mwili wako. Ni vizuri kujenga utaratibu mzuri wa kubadili aina za matunda na mboga ili kupata faida zote za vyakula hivi ili kuimarisha afya yako. Hujachelewa, muda ni sasa fanya maamuzi na chukua hatua.

Read More

KWANINI DAWA YA HYDROXYUREA NI MUHIMU KWA WAGONJWA WA SIKO SELI

 Wagonjwa wa siko seli hupatwa na madhara mengi ya ugonjwa huu kutokana na matokeo ya chembe cha siko seli (seli mundu) kuziba mara kwa mara katika mishipa ya damu na pia chembe hizi kuvunjwa vunjwa kila baada ya muda mfupi (siku 10 hadi 20). Madhara haya wamepelekea kupunguza ubora wa maisha ya wagonjwa wa siko seli na hadi vifo. 

Mwaka 1998, dawa iitwayo Hydroxyurea ilianza kutumika kama dawa ya matibabu ya ugonjwa wa siko seli ambapo awali dawa hii ilitumika kama tiba ya saratani mbalimbali. Ni kweli kabisa kuwa dawa hii imefanya mapinduzi mkubwa mno katika matibabu ya wagonjwa wengi wa siko seli tangu ianze kutumika. 

Dawa ya Hydroxyurea husaidia katika matibabu ya ugonjwa wa siko seli lakini si kuponya ugonjwa huku ikifanya kazi kwa namna mbalimbali ikiwemo;

• Huongeza idadi ya hemoglobini F (Hii ni aina ya hemoglobini ambayo inapatikana kwa watoto wachanga au watoto walikoko tumboni kwa mama, hufanya kazi sawa na hemoglobini ya mtu mzima)
• Hupunguza chembe nyeupe za damu ambazo huchangia kwa matatizo katika mtiririko wa damu katika mishipa
• Huongeza kemikali ya Nitriki Oksidi ambayo husaidia katika kutanua mishipa ya damu

Kutokana na tafiti mbalimbali za dawa hizi kutoka kwa wataalamu wa afya, zifuatazo ndio faida wanazopata wagonjwa wa siko seli kwa kutumia dawa hii.

1. Hupunguza matukio ya kupata maumivu ya mara kwa mara

-Zaidi ya asilimia 50 ya matukio ya kupata maumivu katika maungio mbalimbali ya mwili hupungua kutokana na dawa hii kwani husaidia kupunguza idadi ya seli mundu katika mishipa ya damu hivyo ile hali ya selimundu kuziba mara kwa mara katika kuta za mishipa nayo hupungua.

-Mwisho wa siku tatizo la wagonjwa hawa kulazwa mara kwa mara hospitalini halo hupungua.

2. Hupunguza matukio ya kupatwa na matatuzo ya kifua

-Moja ya matatizo ya mara kwa mara ambayo huwasumbua wagonjwa wa siko seli ni pamoja na mfumo wa upumuaji ambapo hupumua kwa shida, maumivu makali ya kifua na hata homa kali.

-Matumizi ya dawa hii yamesaidia kupunguza matukio haya kwa zaidia ya asilimia 50 na hivyo namba ya wagonjwa kulazwa hospitalini nayo imepunguzwa.

3. Tiba ya kuongezewa damu mara kwa mara hupungua.

-Kuongezewa damu kwa wagonjwa wa siko seli limekuwa kawaida kwani wamekuwa wakipata upungufu wa damu mara kwa mara kutoka kwenye kiwango chao cha kawaida.Hii hutokana na seli mundu kuvunjwa ndani ya siku chache (10-20) na hivyo hupelekea wagonjwa wengine kuongezewa damu hata zaidi ya mara 4 kwa mwaka.

-Matumizi ya dawa hii yamesaidia kupunguza uhitaji wa damu mara kwa mara kwa wagonjwa na hivyo kupunguza madhara mengi yatokanayo na kuongezewa damu

4. Hupunguza uhatarishi wa wagonjwa kupata kiharusi.

-Moja ya madhara ya ugonjwa wa siko seli ni kuweza kupelekea kiharusi kwa wagonjwa hawa ambapo  hupatwa na dalili za kiharusi (maumivu makali ya kichwa, udhaifu wa mikono na miguu, dege dege, n.k 

-Hivyo kufuatia kipimo cha utrasaundi ya kichwa kwa wagonjwa hawa imekuwa rahisi kuweza kufahamu uwezekano au nafasi ya mgonjwa wa siko seli kupatwa na kiharusi.

-Kwa kutumia dawa hii basi imeweza kupunguza nafasi ya matukio ya kiharusi kutokea aidha kwa mara ya kwanza kwa ambaye hajawahi kupatwa au kutokujirudia kwa mara nyingine kwa ambao wamewahi kupatwa.

5. Huongeza miaka ya kuishi.

-Sababu nambari 1 inayoongoza kwa kupelekea vifo miongoni mwa wagonjwa wa siko seli ni matatizo ya mfumo wa upumuaji.

-Dawa hii imesaidia kupunguza madhara ya siko seli katika mfumo wa upumuaji hivyo kupunguza vifo vya mapema na wagonjwa wengi kuishi miaka mingi kama wengine.

6. Huboresha afya ya mgonjwa kwa ujumla.

-Kutokana na faida mbalimbali zilizotajwa hapo juu, dawa hii imesaidia sana kwa ujumla

• Kupunguza hali ya kulazwa mara kwa mara hospitalini kwa wagonjwa wengi, 
• Imesaidia wagonjwa wengi kutopoteza tena siku za kutokwenda kazini kutokana na kuumwa na
• Pia imesaidia watoto wengi kutokosa vipindi mashuleni kama kawaida.

-Hayo ni matokeo makubwa sana ya dawa hii ambayo awali hayakuweza kupatikana.

wagonjwa wa siko seli wakiwa na furaha tele

Dawa hii ya Hydroxyurea imekuwa dawa muhimu sana kwa wagonjwa wa siko seli na huleta manufaa haya mara baada ya muda mrefu wa kutumia dawa. Hydroxyurea inapatikana katika vituo vingi vya afya Tanzania na hivyo ni muhimu kwa mgonjwa wa siko seli kufika hospitali ili kuweza kujadiliana zaidi na daktari kuhusu dawa hii. 

Angalizo; Ni hatari kwa afya yako kutumia dawa hii bila ya ushauri, tathmini na idhini ya  daktari

Read More

SARATANI KUMI (10) ZINAZOONGOZA KUATHIRI WATU WENGI NCHINI TANZANIA

Saratani (KANSA) ni moja ya magonjwa yasiyoambukiza ambao ni tishio na umekuwa ukiongezeka kwa kasi sana katika ngazi ya dunia na hata katika nchi ya Tanzania kwa kuathiri watu wengi sana na kusababisha vifo pia. Saratani   ni kundi la magonjwa mengi ambalo huhusisha hitilafu katika ugawanyikaji na ukuaji wa seli za mwili katika eneo moja au zaidi. Seli hizi huweza kujizalisha na kutengeneza uvimbe huku seli hizi za saratani zikiwa na uwezo wa kusambaa maeneo ya karibu au meneo ya mbali kupitia damu au kimiminika cha limfu.

-Takribani watu milioni 7.6 wamekuwa wakipoteza maisha dunia kutoka na saratani, hii ikiwa sawa na asilimia 21 ya vifo vyote vinavyotokana na magonjwa yasiyoambukiza. Nchini Tanzania, takribani watu 35000 hupata saratani kila mwaka huku saratani ikishika nafasi ya 5 kama chanzo cha maradhi na vifo kwa wanaume na nafasi ya 2 kwa wanawake. Ukubwa huu wa saratani unatokana na sababu mbalimbali ikiwemo mtindo wa maisha usiofaa kama vile sigara, ulaji usio bora, mionzi, unene, kutofanya mazoezi n.k

Zifuatazo ni saratani zinazoshika nafasi za juu katika kuathiri watu wengi Tanzania kwa ujumla bila ya kigezo cha jinsi;

1. Saratani ya shingo (mlango) la uzazi

-Hii ni saratani ambayo huathiri wanawake tu, ikishika nafasi ya kwanza (1) kuathiri idadi kubwa ya wanawake kwa mwaka ukilinganisha na saratani zingine zote.

-Saratani hii inashika nafasi ya kwanza (1) pia kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani.

-Baadhi ya mambo hatarishi ni pamoja na; maambukizi ya virusi vya HPV, wapenzi wengi, uzao mwingi, ngono katika umri mdogo n.k

2. Saratani ya matiti

-Saratani hii hushika nafasi ya pili (2) kwa kuathiri watu wengi katika mwaka huku ikiathiri wanawake zaidi kuliko wanaume.

-Pia saratani hushika nafasi ya nne (4) katika kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wenye saratani

-Mambo hatarishi ya saratani hii ni pamoja na; historia ya familia ya saratani, kutozaa mtoto, matumizi ya homoni, mionzi n.k

3. Saratani ya tezi dume

-Hii ni saratani ambayo huathiri wanaume tu huku ikishika nafasi ya tatu (3) katika kuathiri wagonjwa wengi na ikishika nafasi ya tatu (3) kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani.

-Kiungo katika mfumo wa uzazi wa mwanaume kiitwacho tezi dume (prostate) huathiriwa na saratani hii.

-Baadhi ya mambo hatarishi kwa saratani hii ni pamoja na; historia ya familia, unene, unywaji wa pombe, sigara n.k

4. Saratani ya umio (esophagus)

-Saratani hii huathiri kiungo katika mfumo wa chakula ambacho kinaunganisha sehemu ya mwisho ya mdomo na tumbo kikiwa na kazi ya kumeza na kusafirisha chakula kwenda tumboni.

-Hushika nafasi ya nne (4) kuathiri idadi kubwa ya wagonjwa wengi na nafasi ya pili (2) kusababisha vifo miongo mwa wagonjwa wa saratani.

-Baadhi ya mambo hatari ni pamoja na; unywaji wa pombe na uvutaji sigara

5. Saratani ya Kaposisi Sakoma.

-Hii ni saratani ambao huathiri mfumo wa mishipa ya damu pamoja na mfumo wa limfu katika mwili huku ikiwa na uwezo wa kuathiri eneo lolote lile katika mwili kama vile ngozi, mdomoni, mapafu n.k

-Saratani hii hushika nafasi ya tano (5) kuathiri wagonjwa wengi huku ikishika ya nane (8) kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani

-Mambo hatarishi zaidi ni; maambukizi ya ugonjwa wa UKIMWI na wapenzi wengi

6. Saratani ya Lyphoma

-Saratani hii huathiri mfumo wa limfu ambao ni sehemu ya mfumo wa kinga ya mwili na kusababisha hitilafu katika seli nyeupe katika mfumo huu ziitwazo "lymphocytes". Saratani hii huathiri watu wakubwa zaidi kuliko watoto

-Maeneo ambayo huathirika ni pamoja na mitoki katika sehemu mbalimbali za mwili (shingo, kifua. mapaja, tumbo), bandama, uroto wa mifupa pamoja n.k

-Hushika nafasi ya sita (6) kwa kuathiri idadi kubwa ya wagonjwa na nafasi ya saba (7) katika kusababisha vifo

-Mambo hatarishi ni pamoja na; maambukizi ya virusi mbalimbali kama ukimwi, Epsein-Bar n.k

7. Saratani ya tumbo

- Hii ni moja ya saratani ambayo imekuwa ikiathiri wagonjwa wengi  katika jamii kwa hushika nafasi ya saba (7) wakati huo huo ikishika nafasi ya sita (6) katika kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani. 

-Baadhi ya mambo hatarishi kwa saratani hii ni pamoja na; uvutaji wa sigara, unywaji wa pombe, ulaji wa vyakula vilivyosindikwa, maambukizi ya bakteria wa waitwao H.pylori n.k

8. Saratani ya Ini

-Satani ya Ini hushika nafasi ya nane (8) kuathiri wagonjwa katika jamii na hushika nafasi ya tano (5) katika kusababisha vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani.

-Baadhi ya mambo hatarishi ya saratani hii ni; maambukizi sugu ya virusi ya Hepatitisi, unywaji wa pombe wa muda mrefu, sumu kutoka fangasi kwenye mazao ambayo hayatunzi vizuri n.k

9. Saratani ya kibofu cha mkojo.

-Saratani ya kibofu hushika namba tisa (9) katika kuathiri wagonjwa katika jamii pamoja na nafasi ya kumi na mbili (12) katika kupelekea vifo miongoni mwa wagonjwa wa saratani.

-Vihatarishi ni pamoja na; uvutaji wa sigara, kemikali kutoka kiwandani, maambukizi sugu ya kichocho, vifaa vya muda katika njia ya makojo n.k

10. Saratani ya rectamu 

-Rectamu ni sehemu ya utumbo mkubwa kabla ya mkundu na baada ya sigmoidi, saratani katika eneo hili huathiri wagonjwa wengi na kufanya ishike nafasi ya kumi (10) na nafasi ya kumi (10) katika kupelekea vifo vya wagonjwa wa saratani.

-Baadhi ya mambo hatarishi ya saratani hii ni; kutofanya mazoezi, unene, uvutaji wa sigara, unywaji wa pombe, vyakula vilivyosindikwa na jamii ya nyama hasa nyekundu.

Saratani imekuwa ni tishio sana kwa watu wengi siku hizi kutokana na kuchangia kwa vifo vya watu wengi katika jamii. Vifo hivi inawezekana kuvipunguza kwa kuchukua hatua ya kufanya uchunguzi mapema kabla ya tatizo kwani saratani katika hatua za awali inaweze kutibika.  Ni muhimu kufika hospitali kupata uchunguzi huu na kujua hali yako ya afya na zaidi ni kuzingatia mtindo bora wa maisha kwani.

Read More

ATHARI KUMI (10) ZA KIAFYA ZA UVUTAJI WA SIGARA KWA MWANAMKE KABLA, WAKATI NA BAADA YA UJAUZITO.

 Uvutaji wa sigara ni moja ya mambo hatarishi ambayo huweza kuathiri moja kwa moja mfumo wa uzazi wa mwanamke kuanzia katika kushika mimba, wakati wa mimba yenyewe na hata baada ya mimba. Moshi wa sigara umekuwa ukivutwa kwa njia mbalimbali ikiwemo kama sigara za kuwasha na moto, sigara za umeme, sisha n.k. Moshi wa sigara umekuwa ukiwaathiri hadi watu wa pembeni ambao hawavuti moja kwa moja, na hii pia imechangia kwa madhara ya kiafya kwa watu hawa. Takribani wanawake milioni 250 huvuta sigara duniani huku asilimia 22 ikiwa ni wanawake katika nchi zilizoendelea na aslimia 9 ni wanawake kutoka nchi zinazoendelea. 

Zifuatazo ni athari mbalimbali za kiafya katika mfumo wa uzazi wa mwanamke zitokanazo na uvutaji wa sigara 

1. Kutoshika mimba kirahisi (Ugumba)

-Kemikali mbalimbali zinazopatikana katika moshi wa sigara zimeonekana kuwa hatari katika mfumo wa uzazi wa mwanamke kwa kupelekea kupunguza utengenezaji wa mayai ya kike na pia hupelekea utengenezaji wa mayai ambayo hayajakomaa.

- Hali hii imechangia kwa wanawake wengi kushindwa kushika ujauzito kama awali kabla hawajaanza uvutaji wa sigara.

2. Kuharibika kwa mimba.

-Uvutaji wa sigara umeonekana kuwa na mchango katika kuharibika (kutoka) kwa mimba hasa kabla ya kufikisha wiki 28 (kwa Tanzania). Hii pia imeonekana kuwaathiri hata kwa wale wanawake ambao huvuta moshi kutoka pembeni.

-Kemikali sumu katika sigara zimekuwa na madhara makubwa katika mfumo mzima wa kondo (placenta) ambao huweza kupelekea mimba kuharibika

3. Kusababisha kifo cha mtoto akiwa tumbo au baada ya kuzaliwa.

-Sumu mbalimbali katika sigara kupelekea kuathiri ukuaji wa mtoto tumboni na hivyo kusababisha kifo cha mtoto angali tumboni au mara baada ya kuzaliwa. 

-Tafiti zimeonesha kuwa uvutaji wa sigara huchangia kwa asilimia 50 ya watoto kufia tumboni huku asilimia 20 ikichangia watoto wengi kufa ndani ya siku 28 baada ya kuzaliwa.

4. Kupasuka kwa chupa la uzazi kabla ya mimba kutimia muda wake.

-Tafiti zimebaini kuwa uvutaji wa sigara huweza kuchangia kwa kiasi kikubwa chupa au mfuko wa uzazi kabla ya wiki 37 (sawa na miezi 9) ambapo mtoto anakuwa bado hajakomaa ipasavyo.

-Athari hii huenda sambamba na kadiri idadi ya sigara inayovutwa kwa siku inavyoongezeka huku ikibainika kuwa utumiaji wa sigara kuanzia 10 na kuendelea kwa siku huwa na athari kubwa katika suala hili.

5. Kujifungua watoto wenye uzito mdogo (Njiti)

-Kemikali sumu husababisha athari katika ukuaji wa mtoto pindi anapokuwa bado yuko tumboni na hivyo hupelekea kujifungua mtoto ambaye uzito wake ni mdogo (chini ya kilo 2.5) ukilinganisha na umri wake.

-Mwanamke anayevuta sigara moja kwa moja na yule ambaye huvuta moshi wa mtu wa pembeni wote huwa katika uhatari wa kuzaa watoto wa aina hii.

6. Hitilafu ya kondo wakati wa ujauzito.

-Matatizo ya kuvuja damu katika uke kipindi cha ujauzito baada ya wiki 20 ya mimba hutokea kutokana na hitilafu tofauti tofauti za kondo la mimba ambapo hitilafu hii imeonekana kuchangiwa na matumizi ya sigara.

-Hitilafu hizi za kondo zipo za aina tofauti tofauti ambapo zingine ambapo;

• Kondo linawezaka kutokuwa eneo lake sahihi (eneo la siku zote kwenye mimba ya kawaida)-Pracenta previa
• Kondo linaweza kung'atuka katika eneo lake-Placental abruption, na zingine ambazo ni aghalabu

-Hitilafu hii inapotokea ikihusisha upotezaji mkubwa wa damu basi huweza kupelekea mimba kuharibika hivyo kupoteza mtoto tumboni.

7. Kujifungua kabla ya wiki 37 (miezi 9)

-Tafiti zimeonesha kuwa uvutaji wa sigara umechangia kwa wanawake wengi kujingua kabla ya muda wa mimba kutimia hukuwa uwezekano wa kujifungua ukionekana hasa kabla ya wiki 32 ya ujauzito. 

-Tatizo hili huchangia kwa kuzaa watoto ambao hawajakomaa vizuri baadhi ya viungo, wenye uzito mdogo n.k hivyo kuwaweka katika mazingira ya kupata maradhi kirahisi.

-Ikumbukwe tu kujifungua kabla ya wiki 37 inaweza ikasababishwa na mambo mengine mengi tu.    

8. Kujifungua mtoto wenye kasoro mbalimbali.

-Uvutaji wa sigara huweza kuchangia kwa kasoro mbalimbali za mtoto atakayezaliwa huku kazi ya vinasaba ikihusishwa katika kutokea kwa kasoro hizo.

-Kasoro kama midomo ya sungura, mkundu kutojengeka, uwazi wa ukuta wa tumbo, vidole vya ziada, hitilafu katika moyo n.k

-Utokeaji wa kasoro umeonekana kwenda sambamba na kadiri unavyowahi kuvuta sigara yani uvutaji wa sigara katika miezi mitatu ya mwanzo huongeza uwezekano wa kupata kasoro katika viungo vya mtoto.

9. Huchangia kwa Kisukari cha ujauzito.

-Pamoja na vihatarishi vingine, uvutaji wa sigara huchangia katika kuibuka kwa maradhi ya kisukari wakati wa ujauzito ukilinganisha na wanawake ambao hawatumii sigara.

10. Kutopata maziwa ya kutosha.

-Kiwango cha maziwa ya mama baada ya kujifungua hupungua sana kutoka na uvutaji wa sigara kipindi cha ujauzito na hii hupelekea unyonyeshaji hafifu wa mtoto na ndani ya muda mfupi.

Mwanamke ambaye anatarajia kupata ujauzto na mama mjamzito hatakiwi kutumia sigara kabisa na anatakiwa kujiepusha na moshi wa sigara kutoka kwa wavutaji wa pembeni hasa wazazi wenza. Hii itasaidia sana kuepuka madhara mbalimbali zaidi ya yaliyotajwa hapo juu. Na kama mwanamke ameshaanza uvutaji basi sasa hivi ni muda sahihi wa kuacha kwa kuoana na daktari atakaye kusaidia.

Read More

NAMNA MGONJWA WA KISUKARI ANAVYOWEZA KUJIPIMA KIWANGO CHA SUKARI YAKE KATIKA DAMU AKIWA NYUMBANI

 Ugonjwa wa kisukari ni ugonjwa sugu ambao unahitaji ufuatiliaji wa mara kwa mara kuanzia kwenye mtindo wa maisha hadi kwenye matibabu yake. Moja ya sehemu muhimu ambayo mgonjwa hutakiwa kuhusika moja kwa moja ni katika suala la upimaji wa kiwango chake cha sukari anapokuwa nyumbani ili kuhakikisha kiwango chake cha sukari katika damu kinakuwa sawa (kawaida). Tafiti zinaonesha wazi kuwa kadiri udhibiti wa kiwango cha sukari katika damu unapokuwa dhabiti uwezekano wa kupata madhara ya ugonjwa wa kisukari hupungua zaidi.

Vifaa mbalimbali vimekuwa vikitumika katika kuhakikisha upimaji wa sukari katika damu unafanyika kwa ufasaha, hivi ni pamoja na; mashine za kupima sukari ya papo kwa papo (Glucometers) na mashine za kupima sukari endelevu katika damu (Continous Glucose Monitors).

Mashine za kupima sukari papo kwa papo (Glucometers).

-Mashine hizi hutengenezwa na kampuni mbalimbali na hakuna mashine inayosemekena kuwa bora zaidi ya mwingine.

-Mashine hizi huwa na stripu (strips) zake ambazo huendana na mashine husika, stripu hufanya kazi ya kupokea sampuli ya damu na kisha kuwekwa kwenye mashine kwa ajili ya kutoa majibu.

-Mashine hizi hutegemea sampuli ya damu ambayo kuchukuliwa hasa maeneo ya vidoleni.

Mashine za kupima sukari endelevu katika damu (Continous Glucose Monitors)

-Hizi ni mashine ambazo hutumika kufuatilia kiwango cha sukari katika damu muda wote kwa kutumia sensa maalumu na husoma majibu kila baada ya dakika 5 mpaka 15 ndani ya masaa 24.

-Mashine hizi ni nzuri kutumika kwa wagonjwa hasa wa ambao wako kwenye dawa za sindano ya Insulini kama wale wa kisukari aina ya kwanza kwani wanakuwa kwenye hatari ya kushuka kwa kiwango cha sukari mwilini. 

-Lakini pia mashine za kupima sukari ya papo kwa papo zinaruhusiwa kwa wagonjwa hawa wanaotumia sindano ya Insulini.

HATUA ZA UPIMAJI WA KIWANGO CHA SUKARI KATIKA DAMU KWA KUTUMIA MASHINE ZA PAPO KWA PAPO

Hizi ni hatua za jumla katika suala zima la upimaji ukizingatia mashine nyingi huja na maelekezo tofauti tofauti katika utumiaji, hivyo ni muhimu sana kusoma maelekezo ya mashine husika

1. Safisha mikono yako kwa maji safi. 

-Maji ya uvugu vugu na sabuni hushauriwa zaidi na kisha kausha mikono kwa kitamba safi.

2. Andaa sindano maalumu kwa kuchoma kwenye kidole.

-Sindano hizi hupatikana katika vituo vya afya na kwenye maduka ya madawa, kazi kubwa ni kuchoma kwenye ngozi kwa ajili ya kuchukua sampuli kidogo ya damu.

-Epuka kutumia sindano iliyokwisha kutumika na pia epuka kuchangia sindano.

3.Andaa mashine ya sukari pamoja na stripu zake.

-Hapa maelekezo ya uandaaji yanaweza kutofautiana kulingana na aina ya mashine, hivyo muhimu kusoma maelekzo.

4. Choma kwenye ncha ya kidole kwa kutumia sindano maalumu

-Sehemu ambayo hutumika zaidi ni kwenye ncha za vidole vya mikono kwani ndio maeneo yameyoonekana kutoa majibu ya uhakika zaidi ukilinganisha na sehemu zingine.

5. Weka tone la damu katika stripu ya mashine.

-Baada ya sekunde kadhaa tu, majibu yataonekana katika mashine katika kizio cha mmo/L au mg/L kulingana na mashine.

6. Tupa sindano iliyotumika katika chombo maalum cha vitu vya ncha kali.

-Usitupe sindano hizi kwenye sehemu za taka za nyumbani kwani sindano hizi huweza kusababisha maambukizi kutokea.

Suala la muhimu kukumbuka katika upimaji wa sukari ukiwa nyumbani ni kuwa maambo mbalimbali yanaweza kuchangia kupata majibu yasiyo sahihi kutoka katika mashine yako ikiwemo; kutumia stripu zilizoisha muda wake wa matumizi,  utunzaji mbovu wa stripu, eneo la kuchoma sindano kuwa chafu n.k. Hivyo unashauri kuweza kuonana na mtaalamu wa afya pale unapoona unapata matokeo ambayo hayaendani na hali ya mgonjwa ili kuweza kujadiliana, kuoana shida iko wapi na kutatua tatizo.

Read More

HATUA TANO (5) MUHIMU ZA KUZINGATIA ILI KUPIMA KWA USAHIHI SHINIKIZO LA DAMU (PRESHA) UKIWA NYUMBANI

 -Shinikizo la damu ni mgandamizo wa damu katika kuta za mishipa ya damu iitwayo arteri ambayo safirisha damu  kutoka katika moyo na kupelekea sehemu zingine za mwili.  Mgandamizo huu katika kuta za mishipa ya damu hupimwa kwa kifaa maalumu kiitwa sphygmomanomita AU mashine ya kidijitali (BP mchine) huku kwa wastani shinikizo la damu la kawaida likiwa ni milimita za Mekyuri 120/80. 

-Namba ya juu (120) ni presha katika mishipa ya damu wakati chemba za moyo zinasukuma damu (Kusinyaa) huku 80 ni presha wakati chemba za moyo zinapokea damu (Kutanuka).

-Kwa matumizi ya nyumba ni vyema kutumia mashine ya kidijitali katika kujipima kuliko kutumia sphygmomanomita kutoka na ukweli kuwa sphygmomanomita huhitaji utaalamu zaidi wa mtu ili kupima kwa usahihi ukilinganisha na mashine ya kidijitali.

-Mashine za kidijitali ni nyingi sana siku hizi kutoka katika kampuni tofauti tofauti huku zikija na maelekezo ya namna ya kutumia  katika maboxi yake. Mashine hizi huwa na "cuff" (sehemu katika mashine ambayo huzungushwa katika mkono wako wa juu, cuff za mashine zingine huja kwa ajili ya kuzungushwa kwenye viwiko au miguu) na pia huwa na sehemu ya kusomea majibu.

-Ni muhimu kujipima shinikizo la damu nyumbani kwasababu zifuatazo kuu;

• Kujua ni kwa kiasi gani shinikizo la damu linakuwa kwa kupima nyumba ukilinganisha na hospitali. Na hii hutokana na ukweli kuwa kuna watu wengi presha huwa juu wakiwa hospitali na huwa kawaida wakiwa nyumbani
• Kujua kwa kiasi gani dawa za presha zinafanya kazi
• Kujua mabadiliko yoyote ya presha yanapotokea muda wowote

Zifuatazo ni hatua za kuzingatia wakati wa kupima kwa usahihi shinikizo la damu kwa kutumia mashine ya kidijitali

1. Fanya maandalizi sahihi

-Kabla kabisa ya kuanza upimaji ni muhimu kukumbuka kuwa unatakiwa kuepuka kutumia kinywaji chenye kafeini kama kahawa, mazoezi na uvutaji wa sigara nusu saa kabla ya kuanza upimaji

-Pia unataki uwe umeshakojoa na kuondoka nguo zote zinazoziba eneo la mkono ambalo utapima presha yako

-Vyote hivi huwa ni muhimu kuvitekeleza kwani huathiri usahihi wa matokeo ya presha yako baada ya kupima

2. Kaa kwa usahihi

-Ni muhimu sana kuzingatia suala la ukaaji, na hapa ukaaji unaotakiwa ni;

•  kuhakikisha miguu yote imekanyaga chini na haijapishana, 
• mgongo unapata sapoti kwa nyumba na 
• mkono ambao utatumika kupima presha uko katika usawa wa moyo.

-Kukaa kwa usahihi huenda sambamba na kukaa kimya kabisa pasipo kuongea chochote na kujitahidi ukimya wa mazingira yanayokuzungua pia.

-Yote haya yasipozingatia yameonekana pia kuathiri majibu ya kipimo.

3. Funga "cuff" (mkanda katika mashine yako) katika mkono wako.

-Funga mkanda huu wa mashine eneo la kati la mkono moja kwa moja pasipokuwa na nguo  yoyote kwa juu.

-Hakikisha makanda wa mashine haulegei kiasi cha kutoka eneo lake na wala haubani sana kiasi cha kutojisikia vizuri.

-Baada ya kuweka kila kitu sana, inashauriwa kutulia kwa muda wa dakika 3 mpaka 5 huku mkanda ukiwa umefungwa kwenye mkono

4. Pima presha yako sasa

-Mashine nyingi za kidijitali zinahusisha kubonyeza tufe kwenye sehemu ya mashine kwa ajili ya kuwasha na  kisha kupima yenyewe. 

-Wakati mashine inapima utahisi hali ya kujaa kwa hewa kwenye ule mkanda uliozungushwa katika mkono  pamoja na hali ya kama mkono unafinywa na mashine inapomaliza utahisi hali ya kusinyaa kwa mkanda

-Ni muhimu kusoma maelekezo ya mashine baada ya kuinunua kwani mashine nyingi huja na maelekezo  ya namna ya kutumia 

5. Rekodi majibu yako katika daftari maalum.

-Baada ya mashine kumaliza kupima utaona namba zinatokea kwenye sehemu ya mashine huku baadhi ya mashine husoma majibu kwa kutoa sauti.

-Majibu huja na namba mbili yani; namba ya juu na ya chini kama iliyoelezwa hapo juu

-Andika majibu yako katika daftari maalumu ili kuweza kumuonesha daktari wako utakapoenda kuonana nae 

-Tafsiri ya ujumla ya majibu ya shinikizo la damu ni;

• Shinikizo la juu la damu ni pale mashine inasoma milimita za Mekyuri 140/90 au zaidi
• Shiniko la chini la damu ni pale mashine inasoma chini ya milimita za Mekyuri 90/60
• Shinikizo la damu la kawaida huwa kati ya milimita za Mekyuri  90/60 mpaka 139/89

Kwa kawaida mtu ana shauri kupima presha yake mara mbili katika siku yani asubuhi na jioni kwa muda wa siku tatu mpaka saba mfululizo kwa ajili ya kufanya tathmini na daktari. Idadi ya upimaji huu inaweza kubadilika kutoka na mwenendo wa presha yako chini ya tathmini ya daktari. Ni muda sahihi wa kupata hapa mashine ya kupima presha ili kuweza kujua maendeleo ya presha yako

Read More